Brief regering : Examenmonitor 2021
31 289 Voortgezet Onderwijs
Nr. 499 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS EN MEDIA
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 28 oktober 2021
In 2021 hebben leerlingen vanwege het coronavirus opnieuw examen afgelegd onder bijzondere
omstandigheden. In tegenstelling tot 2020 kon dit jaar het centraal examen gelukkig
wel doorgaan en legden leerlingen een volledig eindexamen af. Met behulp van een aantal
maatregelen, zoals de mogelijkheid om examens te spreiden over meerdere tijdvakken,
een extra herkansing en de duimregeling, konden leerlingen het examenjaar afsluiten
op een wijze die passend was bij de omstandigheden. In het bestuurlijk overleg met
de sectorraden van het vo en het vervolgonderwijs naar aanleiding van het onderstaande
beeld hebben we met elkaar geconstateerd dat de maatregelen van 2021 passend zijn
geweest bij de omstandigheden.
Jaarlijks maakt DUO een examenmonitor waarin zij de examenresultaten van het regulier
voortgezet onderwijs van de afgelopen examenperiode presenteren, en ook afzetten tegen
de eerdere jaren1. De examenmonitor geeft daarmee inzicht in zowel de resultaten van het afgelopen
examenjaar, als de impact van de maatregelen die in dat jaar zijn genomen. In het
najaar verschijnen diverse andere rapportages die dit beeld verder inkleuren en duiding
geven aan de resultaten, waaronder de staatsexamenresultaten en de resultaten van
het vaardigheidsonderzoek van het College voor Toetsen en Examens en Cito. Zoals ik
u reeds aankondigde in de Kamerbrief over moties en toezeggingen over de ontwikkelingen
van het primair en voorgezet onderwijs van 7 juli jl.2 zal ik de verschillende onderzoeken in het najaar samenbrengen in een analyse ten
behoeve van een zorgvuldige en integrale afweging over het examenjaar 2022. Deze ontvangt
u voor het einde van het jaar.
Hieronder neem ik uw Kamer mee in een aantal van de in de monitor gepresenteerde resultaten.
Eerst zal ik ingaan op de slagingspercentages en de gemiddelde cijfers voor de school-
en centraal examens. Vervolgens ga ik in op de effecten van de maatregelen die in
2021 zijn genomen, namelijk de duimregeling, de extra herkansing en het gebruik van
de spreidingsmogelijkheden. Bijgevoegd bij deze brief vindt u de volledige monitor.
Deze rapportage van DUO bevat de resultaten voor het regulier voortgezet onderwijs.
De resultaten van de staatsexamens vo zijn nog niet beschikbaar omdat deze examens
langer doorlopen. Daarom informeer ik uw Kamer hierover op een later moment in het
najaar.
Algemene resultaten 2021
Gemiddeld slaagden 94,8% van de kandidaten in 2021. Dit percentage ligt lager dan
in 2020 (98,7%) en iets hoger dan het gemiddelde in de periode 2015–2019 (92,2%).
Net als in andere jaren zien we verschillen tussen de schoolsoorten. In vmbo-bb slagen
gemiddeld de meeste leerlingen, in het havo ligt het slaginspercentage het laagst.
Dit algemene patroon was in 2021 ook zichtbaar.
Tabel 1: Slagingspercentages per examen niveau voor de jaren 2015 t/m 2021
Uit bovenstaande tabel wordt ook zichtbaar dat het aantal leerlingen dat heeft deelgenomen
aan het eindexamen lager lag dan in voorgaande jaren. Hierbij kunnen naast de demografische
ontwikkelingen ook de hogere slagingspercentages van 2020 een rol hebben gespeeld.
In 2021 is het gemiddelde schoolexamencijfer gedaald tot iets onder het niveau van
2015–2019. In onderstaande tabel zijn alle schoolexamencijfers meegenomen bij het
berekenen van het gemiddelde, ook vakken die uiteindelijk niet meegenomen zijn in
de uitslagbepaling door toepassing van de duimregeling. Het effect van de duimregeling
wordt in de volgende paragraaf beschreven.
Tabel 2: Het gemiddelde cijfer behaald in de schoolexamens per examenniveau
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
vwo
6,67
6,67
6,67
6,67
6,66
6,80
6,65
havo
6,36
6,37
6,36
6,35
6,35
6,52
6,31
vmbo-gt
6,50
6,51
6,51
6,49
6,46
6,55
6,41
vmbo-kb
6,44
6,45
6,46
6,45
6,42
6,62
6,40
vmbo-bb
6,42
6,45
6,44
6,43
6,40
6,50
6,41
totaal
6,48
6,48
6,48
6,47
6,46
6,60
6,43
Bij het gemiddelde cijfer voor het centraal examen zien we een lichte daling ten opzichte
van 2019. Zoals ik eerder aan uw Kamer heb gemeld was er in 2021 sprake van een andere
wijze van normeren dan in 2019 en daarvoor. Door de aanpassing van de normeringswijze
kunnen de gemiddelde cijfers uit 2021 niet zonder meer worden vergeleken met de gemiddelde
cijfers uit eerdere jaren. Dit kan vooral van invloed zijn op het gemiddelde cijfer
van individuele vakken maar heeft een minder grote invloed op het onderstaande gemiddelde
over de vakken heen.
Het beroepsgerichte profielvak in vmbo-gl, -kb en -bb werd dit jaar afgesloten met
een schoolexamen. Scholen konden het materiaal van het centraal schriftelijk en praktisch
examen wel gebruiken binnen het schoolexamen. Veel scholen hebben van deze mogelijkheid
gebruik gemaakt. Daarnaast telde het cijfer voor het beroepsgerichte profielvak mee
in de toepassing van de zogeheten 5,5-regel.3 Daarom is in onderstaand overzicht het cijfer voor het beroepsgerichte profielvak
meegenomen in het berekenen van het gemiddelde CE-cijfer. Ook de CE-cijfers van vakken
die bij de uitslagbepaling werden weggelaten, zijn in de berekening van onderstaand
gemiddelde meegenomen. Uit de gegevens van DUO blijkt dat het effect hiervan op cohortniveau
minimaal is.
Tabel 3: Het gemiddelde cijfer behaald op de centrale examens per examenniveau
2015
2016
2017
2018
2019
2021
vwo
6,56
6,52
6,54
6,54
6,51
6,48
havo
6,35
6,40
6,33
6,34
6,34
6,31
vmbo-gt
6,50
6,40
6,37
6,32
6,36
6,29
vmbo-kb
6,32
6,35
6,35
6,32
6,35
6,31
vmbo-bb
6,69
6,68
6,81
6,71
6,74
6,59
totaal
6,46
6,44
6,43
6,41
6,42
6,36
Effect maatregelen examens 2021
In 2021 zijn verschillende maatregelen genomen om de voorbereidingstijd voor het examen
te vergroten en leerlingen te compenseren voor de omstandigheden waarin zij tijdens
corona het onderwijs genoten. Twee van deze maatregelen hebben meetbaar invloed gehad
op het slagingspercentage, namelijk de extra herkansingsmogelijkheid en de mogelijkheid
om één vak buiten beschouwing te laten bij het vaststellen van de uitslag (duimregeling).
Duimregeling
Leerlingen hadden in 2021 de mogelijkheid om bij het bepalen van de uitslag het eindcijfer
van één vak, niet zijnde een kernvak, buiten beschouwing te laten als de leerling
hierdoor alsnog kon slagen. DUO heeft vastgesteld dat over alle examenniveaus heen
10,2% van de kandidaten geslaagd zijn met toepassing van deze zogeheten duimregeling.
Een veel kleinere groep (0,5%) is geslaagd door toepassing van zowel de duimregeling
als de mogelijkheid tot een tweede herkansing. De groep die baat heeft gehad bij een
tweede herkansing maar geen gebruik heeft kunnen maken van de duimregeling is heel
klein (0,1%). Voor alle schoolsoorten geldt dat leerlingen het vaakst een profielvak
duimden. Deze uitkomst is niet onlogisch omdat de kernvakken waren uitgesloten van
de duimregeling en alle leerlingen van een bepaald profiel specifieke vakken verplicht
volgen als onderdeel van het profieldeel.
Tabel 4: Het aantal en aandeel kandidaten dat geslaagd zou zijn zonder maatregelen,
en dat geslaagd is vanwege de duimregeling, extra herkansing, of de combinatie van
beide, per examenniveau
Herkansingen
Leerlingen die in 2021 opgingen voor het diploma konden het centraal examen van twee
vakken herkansen. Hoewel er dus sprake was van een ruimere herkansingsmogelijkheid
dan normaal, daalde het aandeel kandidaten dat één of meer herkansingen aflegde. Mogelijk
is dit te verklaren door het kunnen inzetten van de duimregeling om alsnog te slagen.
Voor vmbo-bb en -kb speelde hoogstwaarschijnlijk ook mee dat het beroepsgerichte profielvak
dit jaar met een schoolexamen werd afgesloten (herkansingen van het schoolexamen worden
niet door DUO geregistreerd).
Figuur 2: Het aandeel kandidaten dat één of meer herkansingen aflegt, per examen niveau
Hoewel het aandeel kandidaten dat een herkansing aflegde (licht) daalde in 2021 ten
opzichte van eerdere jaren, zagen we in 2021 dat het aandeel van kandidaten dat herkanste
zonder dat dit nodig was om te kunnen slagen juist steeg. DUO liet hiermee de kandidaten
die één van de twee herkansingen nodig had om te kunnen slagen buiten beschouwing,
wat de stijging des te opvallender maakt.
Effect van de maatregelen op leerlingen
De duimregeling en de extra herkansing hadden niet alleen invloed op de uitslag van
leerlingen, maar ook op hun gedrag in aanloop naar het examen. Zo zullen naar verwachting
sommige leerlingen zich gericht hebben ingespannen omdat zij wisten dat de duimregeling
voor hen een vangnet bood. Hierdoor kan uit bovenstaande gegevens bijvoorbeeld niet
worden geconcludeerd dat zonder de duimregeling het slagingspercentage tien procentpunt
lager zou hebben gelegen. Naar verwachting zou dat effect al met al wat kleiner zijn
geweest. Er kan echter niet worden nagegaan wat leerlingen hadden gedaan als deze
maatregelen er niet waren. Op basis van bovenstaande gegevens kunnen daarom geen conclusies
worden getrokken over de vaardigheid van leerlingen uit cohort 2021. Het College voor
Toetsen en Examens (CvTE) en Cito voeren daarom een onderzoek uit om de vaardigheid
van deze groep leerlingen zo goed als mogelijk in kaart te brengen. Dit onderzoek
zal ik u voor het einde van het jaar doen toekomen.
Spreiden over de tijdvakken
Naast de extra herkansingsmogelijkheid en de duimregeling hadden leerlingen in 2021
ook de mogelijkheid om de examenafnames te spreiden over twee volledige tijdvakken.
Uit de gegevens blijkt dat het merendeel van de leerlingen er voor koos om alle vakken
in het eerste tijdvak af te leggen. Voor havo en vwo was dit ongeveer 84% en in vmbo-gt
91%. Slechts een enkele leerling legde alle vakken voor het eerst in het tweede tijdvak
af. De overgrote meerderheid van leerlingen in vmbo-bb en -kb legt digitaal examen
af gedurende een flexibele afnameperiode, waardoor er voor hen geen sprake is van
tijdvakken. Van de mogelijkheid om herkansingen in het derde tijdvak af te leggen,
werd meer gebruik gemaakt, zoals de tabel hieronder laat zien.
Tabel 5: Het aantal en aandeel herkansingen afgenomen in het tweede en derde tijdvak
per examenniveau
Tot slot
Ik ben blij om te zien dat het scholen wederom gelukt is om leerlingen in het afgelopen
schooljaar, onder soms moeilijke omstandigheden, goed voor te bereiden op het eindexamen.
Dankzij deze inspanningen en de inzet van leerlingen zelf is het veel leerlingen gelukt
om met goed gevolg de overstap te maken naar het vervolgonderwijs. In het najaar zullen
we, naast de eerder genoemde onderzoeken, ook een beter beeld kunnen vormen van de
effecten van de maatregelen van 2021 op de instroom in en de doorstroom naar het vervolgonderwijs.
Deze inzichten zal ik betrekken bij de verdere besluitvorming.
De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, A. Slob
Indieners
-
Indiener
A. Slob, minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media