Brief regering : Reactie op het verzoek van het lid Van der Lee, gedaan tijdens de Regeling van Werkzaamheden,om een reactie van het kabinet op de berekeningen van RTL nieuws van 21 oktober 2021 over hoeveel mensen in Nederland last hebben van hogere energieprijs omdat hun energiecontract eindigt of omdat zij een contract met flexibele tarieven hebben

Nr. 274
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 27 oktober 2021

Op dinsdag 26 oktober (Handelingen II 2021/22, nr. 13, Regeling van Werkzaamheden)
heeft het lid Van der Lee (GroenLinks) tijdens de regeling van werkzaamheden gevraagd
om een reactie van het kabinet op de berekeningen van RTL nieuws van 21 oktober 2021
over hoeveel mensen in Nederland last hebben van hogere energieprijs omdat hun energiecontract
eindigt of omdat zij een contract met flexibele tarieven hebben1. In deze brief geef ik invulling aan dit verzoek. Daarbij wil ik graag opmerken dat
het type contract één van de aspecten is die van invloed is op het aantal consumenten
dat en de mate waarin zij nadelige effecten ervaren als gevolg van de hoge energieprijzen.
Andere relevante aspecten zijn onder andere de staat van de woning, het energiegebruik,
het inkomen, enz.

De berekening van RTL

RTL geeft allereerst aan dat het exacte aantal huishoudens dat met de stijgende energieprijzen
te maken krijgt niet bekend is en dat energiemaatschappijen hierover niet of slechts
zeer mondjesmaat openheid geven.

RTL doet daarom een berekening die bestaat uit twee delen.

1. Ten eerste gebruikt RTL de openbare gegevens van de Autoriteit Consument en Markt
(ACM) over hoeveel huishoudens een contract hebben voor onbepaalde tijd, vaak met
variabele prijzen en hoeveel huishoudens een contract hebben van 1,2,3,5 of meer jaar.

2. Ten tweede doet RTL de aanname dat de helft van de tweejaarscontracten, een derde
van de driejaarscontracten en een vijfde van de vijfjaarscontracten per jaar afloopt.

Conclusie van RTL is dat 5,9 miljoen huishoudens komend jaar te maken kunnen krijgen
met een hoger energietarief en dat 2,1 miljoen huishoudens komend jaar niet te maken
krijgen met een hoger energietarief.

Reactie kabinet op de eerste component

Elke energieleverancier heeft gegevens over de contracten van zijn eigen klanten,
waaronder de gegevens over wanneer welk contract afloopt en tegen welke prijs de energie
geleverd wordt. Deze informatie is een belangrijk deel van de concurrentiepositie
van het bedrijf en is daarom strikt bedrijfsvertrouwelijk.

Wel publiceert de ACM elk jaar de Energiemonitor over de ontwikkelingen op de energiemarkt
voor consumenten, waarin staat hoeveel kleinverbruikers (huishoudens en kleinzakelijke
afnemers) een contract hebben voor onbepaalde tijd, vaak met variabele prijzen en
hoeveel kleinverbruikers een contract hebben van 1,2,3,5 of meer jaar.2 Informatie uit deze monitor is afkomstig van energieleveranciers en het consumentenonderzoek
dat de ACM laat uitvoeren in april van elk jaar onder een groep consumenten die representatief
is voor de gemiddelde Nederlandse energieconsument en van derde partijen. Hieronder
zijn de meest actuele cijfers opgenomen, van 30 juni 2021, iets actueler dan in de
openbare Energiemonitor. In het tweede kwartaal van 2022 maakt de ACM de nieuwe cijfers
openbaar.

Deze cijfers verschillen beperkt van de gegevens uit de energiemonitor die RTL nieuws
waarschijnlijk heeft gebruikt, zo is het aandeel huishoudens met een contract voor
onbepaalde tijd met meestal variabele tarieven 1,66% hoger dan in de oudere cijfers
uit de energiemonitor.

Hieruit volgt onder andere dat ruim 45 procent van de huishoudens een contract heeft
voor onbepaalde tijd. Vaak zijn dit contracten met variabele prijszetting. Meestal
stellen de energieleveranciers de tarieven voor 1 januari en 1 juli vast, hierop zijn
uitzonderingen. Het merendeel van deze groep zal dus per 1 januari 2022 te maken krijgen
met hogere prijzen.

Conclusie is dat het kabinet deze component van de berekening van RTL Nieuws goed
kan volgen. Met gebruik van de meest actuele cijfers is er een iets hoger aandeel
van huishoudens die op korte termijn te maken krijgen met een hogere energierekening
omdat ze een contract voor onbepaalde tijd met meestal variabele tarieven hebben.
Belangrijke kanttekening is wel dat deze gegevens inmiddels enkele maanden oud zijn
en dateren van voor de recente forse stijging van de gasprijs. Het is aannemelijk
dat er in de afgelopen maanden veranderingen zijn geweest omdat consumenten zijn overgestapt,
ook naar aanleiding van berichten in de media. Dit is aannemelijk maar het precieze
aantal is niet bekend. Met de publicatie van de Energiemonitor in het tweede kwartaal
van 2022 worden door de ACM de nieuwe cijfers openbaar gemaakt.

Reactie kabinet op de tweede component

Ongeveer de helft van de huishoudens (kleine 55%) heeft een contract voor een bepaalde
tijd met vaste prijzen. Het is niet bekend wanneer de contracten met vaste prijzen
voor één of meerdere jaren aflopen, omdat deze informatie bedrijfsvertrouwelijk is.
RTL Nieuws doet daarom de aanname dat de helft van de tweejaarscontracten, een derde
van de driejaarscontracten en een vijfde van de vijfjaarscontracten per jaar afloopt.
Het kabinet kan deze aannames niet verifiëren. Er is een aantal onzekerheden en kanttekeningen.
Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een groter of kleiner aandeel van de langjarige contracten
in 2021 afloopt. De energiemonitor van de ACM laat zien dat er lichte verschillen
zijn per jaar, zo zijn er in de energiemonitor 2021 iets minder driejarige contracten
afgesloten dan in energiemonitor 2020 (27 i.p.v. 28%).

Een andere kanttekening is dat niet bekend is op welk moment in het jaar de contracten
aflopen. Hoewel de verwachting is dat een deel van de huishoudens de kostenstijging
deze winter niet gaat merken, is de stelling van RTL Nieuws dat «2,1 miljoen huishoudens
geen cent meer gaan betalen» naar lezing van het kabinet te kort door de bocht. De
hoge gasprijzen leiden tot hogere prijzen voor de levering van energie aan consumenten.
Om te komen tot een rendabele bedrijfsvoering zullen deze kosten op enig moment moeten
worden doorberekend aan de afnemers van deze energie, oftewel burgers en bedrijven.
Dit kan ook het geval zijn voor consumenten die een contract voor bepaalde tijd met
vaste tarieven met hun energieleverancier zijn overeengekomen, na afloop van het contract,
ook op het moment dat de gasprijzen na de winter weer dalen. Voor deze consumenten
zal dit niet deze winter al het geval zijn, maar kan dit ook eind volgend jaar of
eventueel nog later het geval zijn. De afwegingen die een specifieke energieleverancier
hierin maakt zijn onderdeel van hun eigen bedrijfsvoering en daarmee niet bekend voor
het kabinet.

Conclusie is dat het kabinet deze component van de berekening van RTL Nieuws niet
kan verifiëren en ook niet kan onderschrijven.

Tot slot

Het kabinet erkent dat sommige huishoudens meer compensatie krijgen dan de stijging
van hun energierekening en dat andere huishoudens minder compensatie krijgen dan de
stijging van hun energierekening. Het kabinet heeft de afgelopen periode verschillende
opties om de stijging van de energierekening te beperken in kaart gebracht. De inzet
daarbij was een gerichte maatregel die de huishoudens steunt die dat het hardst nodig
hebben. Zo’n gerichte aanpak is vanwege de grote verschillen tussen huishoudens niet
mogelijk op de korte termijn. Zo is hiervoor naast informatie over het type contract,
ook informatie over de staat van een woning, het energiegebruik en het inkomen van
een huishouden nodig. Omdat miljoenen huishoudens wel op korte termijn worden geconfronteerd
met een forse stijging van de energierekening is gekozen voor een maatregel die relatief
snel doorgevoerd kan worden en direct effect heeft op de energierekening. Om tegemoet
te komen aan burgers en MKB voor de stijgende energierekening op de korte termijn
doet het kabinet incidenteel en alleen voor 2022 een tweetal aanpassingen in de energiebelastingen.
Op deze manier is het mogelijk om op korte termijn een lastenverlichting te realiseren.
De stijgende gasprijs verhoogt de energierekening, daarom verhoogt het kabinet ten
eerste in 2022 incidenteel de belastingvermindering met 230 euro (inclusief btw).
De stijgende gasprijs vertaalt zich eveneens in een stijgende elektriciteitsprijs.
Daarom wordt ten tweede in de energiebelasting in 2022 incidenteel het tarief op de
eerste schijf elektriciteit verlaagd. Dit staat voor een huishouden met een gemiddeld
verbruik ongeveer gelijk aan een verlaging van ongeveer 200 euro (inclusief btw).
Een huishouden met een gemiddeld verbruik ontvangt dus in totaal een tegemoetkoming
van ongeveer 430 euro (inclusief btw) ten opzichte van waarvan is uitgegaan bij het
Belastingplan 2022 (Kamerstuk 35 927). De aanpassingen in de energiebelastingen leiden ook tot circa 500 miljoen aan lastenverlichting
voor bedrijven, door aanpassing van de het tarief van de eerste schijf mkb komt dit
voornamelijk bij het kleine mkb terecht. Naast de maatregelen in de energiebelastingen
stelt het kabinet 150 miljoen euro extra beschikbaar om kwetsbare huishoudens met
een hoge energierekening en/of een slecht geïsoleerde woning via de gemeenten te helpen
met de verduurzaming van hun (huur)woning. Voor verdere toelichting verwijs ik naar
brief die ik uw Kamer heb gestuurd op vrijdag 15 oktober jl. (Kamerstuk 29 023, nr. 272).

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
D. Yeşilgöz-Zegerius