Brief regering : Geannoteerde Agenda Buitengewone Formele Energieraad 26 oktober 2021

Nr. 879 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 oktober 2021

Hierbij stuur ik u de Geannoteerde Agenda van de buitengewone formele Energieraad
die op 26 oktober a.s. onder Sloveens voorzitterschap plaatsvindt. Deze zal fysiek
in Luxemburg plaatsvinden.

Op de agenda staat een gedachtewisseling over de stijgende energieprijzen en de toolbox die de Europese Commissie op woensdag 13 oktober jl. in dit kader presenteerde.

Het kabinet zal deelnemen aan deze formele Energieraad.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
D. Yeşilgöz-Zegerius

GEANNOTEERDE AGENDA EXTRA ENERGIERAAD 26 OKTOBER 2021

Het Sloveense voorzitterschap heeft een extra Energieraad ingepland op 26 oktober
2021 in Luxemburg. Op de agenda staat een gedachtewisseling over de stijgende energieprijzen.

Stijgende energieprijzen

De Raad zal van gedachten wisselen over de stijgende energieprijzen aan de hand van
de mededeling van de Commissie van 14 oktober jl. over een toolbox met maatregelen die lidstaten en de Commissie kunnen nemen in het kader van de gestegen
energieprijzen.1 Zoals genoemd in de Geannoteerde Agenda voor de Europese Raad van 21 en 22 oktober
20212 worden deze hoge prijzen veroorzaakt doordat de Europese economieën op volle toeren
draaien, wat de vraag naar elektriciteit, die deels met gas wordt opgewekt, opdrijft.
Dit valt samen met schaarste op de gasmarkt die onder meer wordt veroorzaakt door
een hoge vraag naar gas in Azië, een koud voorjaar en toenemende importafhankelijkheid
door de dalende gaswinning in Noordwest-Europa.

De toolbox bevat maatregelen die lidstaten en de Commissie kunnen nemen naar aanleiding van
de hoge energieprijzen. Bij de voorgestelde maatregelen voor de korte termijn ligt
de nadruk op maatregelen die lidstaten zelf kunnen nemen om consumenten te ondersteunen
bij de huidige prijspiek. Hier heeft de Commissie aandacht voor het behoud van een
gelijk speelveld in de EU. Op de middellange termijn legt de Commissie de nadruk op
hernieuwbare energie en energie-efficiëntie, het afbouwen van afhankelijkheden van
fossiele brandstoffen en meer weerbaarheid tegen prijspieken, en wijst daarbij op
het belang van onder andere energieopslag en de Green Deal. Daarnaast kondigt de Commissie
aan goed te letten op mogelijke vormen van marktmanipulatie op de energie- en emissiehandelssysteem-
(ETS) markten, maar hier geen aanwijzingen voor te zien. Wel kondigt de Commissie
additionele onderzoeken aan in dit kader. Tevens geeft de Commissie aan te zullen
komen met de gedelegeerde handeling rondom kernenergie in de taxonomie.

Inzet kabinet

Het kabinet ziet het versterken van de Europese interne energiemarkt en verdere diversificatie
van energiebronnen en routes als belangrijke langetermijnoplossingen voor gasleveringszekerheid
en voor de betaalbaarheid van de energietransitie. Daarnaast kan het Europese klimaatbeleid,
zoals het «Fit-for-55»-pakket, een belangrijke rol spelen in het verminderen van afhankelijkheden
van fossiele energiebronnen.

De toolbox is grotendeels in lijn met de inzet van het kabinet op de situatie rondom de hoge
energieprijzen. Het kabinet is voorstander van ruimte voor lidstaten om op nationaal
niveau maatregelen te nemen om de gevolgen van de gestegen energieprijzen tegen te
gaan. Als tegemoetkoming voor de stijgende energierekening op de korte termijn doet
het kabinet incidenteel voor 2022 een tweetal aanpassingen in de energiebelastingen,
zoals op vrijdag 15 oktober jl. is aangekondigd. Wat het kabinet betreft is ingrijpen
in de werking van de energie- en ETS-markten zeer ongewenst. Aandachtspunt in de toolbox zijn de onderzoeken die de Commissie aankondigt naar gezamenlijke inkoop van gasreserves
en onderzoek naar de werking van de elektriciteitsmarkt en haar vermogen om prijsvolatiliteit
op de gasmarkt op te vangen. Dergelijke maatregelen dragen niet bij aan een oplossing
voor de huidige prijsstijging. Bovendien kan ingrijpen in de energiemarkten negatief
uitpakken voor de energietransitie, de leveringszekerheid en voor de integratie van
de Europese energiemarkten. Het kabinet kan onderzoeken naar de werking van de energiemarkt
steunen, maar wil niet vooruitlopen op de mogelijke uitkomst van deze onderzoeken
en mogelijke wijzigingen aan het bestaande regelgevend kader. Daarnaast is het positief
dat de Europese Commissie wijst op het belang van snelle implementatie van relevante
investeringen in de nationale herstelplannen en geen nieuwe middelen introduceert.
Het kabinet verwelkomt tenslotte de aankondiging van de Commissie omtrent de gedelegeerde
handeling kernenergie in het kader van de taxonomie, aangezien deze in lijn is met
de Nederlandse inzet hieromtrent zoals beschreven in de brief van 1 oktober jl.3 Het kabinet acht spoedige uitwerking van de taxonomie op dit front belangrijk en
zal daar, zoals toegezegd in het Commissiedebat Klimaat en Energie van 14 oktober
jl., aandacht voor vragen in de Energieraad.

Indicatie krachtenveld

Het krachtenveld tussen lidstaten is nog niet precies bekend. Een groot aantal (voornamelijk
Noord-Europese) lidstaten is, net als het kabinet, voorstander van marktwerking in
de elektriciteits- en gassectoren en pleit ervoor niet in te grijpen op de interne
markt. Daar tegenover staat een aantal (hoofdzakelijk Zuid- en Oost-Europese) lidstaten
die onder meer pleiten voor meer coördinatie op EU-niveau, gezamenlijke gasinkoop
en het loskoppelen van de elektriciteits- en gasprijs. Voor Nederland is gezamenlijke
gasinkoop niet acceptabel omdat het ingrijpt in de werking van de markt en bovendien
de hoge prijzen niet zal oplossen. Het ontkoppelen van de elektriciteit- en gasprijs
zal volgens Nederland leiden tot uitstel van investeringen in productie-installaties
en leveranciers kunnen in (grote) liquiditeitsproblemen komen. Een aantal lidstaten
zal het voorstel verwelkomen om meer toezicht op de markt van het emissiehandelssysteem
te houden. Dit omdat zij een risico zien dat mogelijke speculatie op deze markt verstorend
zou kunnen werken. Daarnaast zal een aantal lidstaten de Commissie waarschijnlijk
oproepen om kernenergie onderdeel van de taxonomie te laten zijn.