Brief regering : Spreiding rijkswerkgelegenheid en evaluatie Rijkshuisvestingsstelsel voor kantoren en specialties

Nr. 307 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 oktober 2021

Met deze brief informeer ik u over de spreiding van de werkgelegenheid bij de rijksoverheid
over het land. Daarmee kom ik voor 2021 mijn toezegging uit februari 2020 na om uw
Kamer jaarlijks, voorafgaand aan de begrotingsbehandeling van het Ministerie van BZK,
over dit onderwerp te informeren.1

In het tweede deel van de brief ga ik in op de uitkomsten van de evaluatie naar de
werking van het Rijkshuisvestingsstelsel voor kantoren en specialties2 dat op 1 januari 2016 is ingegaan. De evaluatie is onlangs afgerond. Graag bied ik
uw Kamer hierbij de twee eindrapporten aan.3 In deze brief ga ik in op de hoofdpunten uit de evaluatie en licht ik toe hoe ik
met de aanbevelingen van de onderzoekers omga.

1. Toelichting spreiding rijkswerkgelegenheid

Voor de definitie van rijkswerkgelegenheid volg ik de eerder door uw Kamer benoemde
sectoren: alle ministeries, de Nationale Politie, Rechtspraak, Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI), Defensie en het deel van de zelfstandige bestuursorganen (zbo’s) dat publieke
taken uitvoert. Bij het inventariseren van de werkgelegenheidscijfers is uitgegaan
van de op verzoek van uw Kamer gewijzigde methode van inventariseren.4

In deze brief informeer ik u tevens over de prognoses voor ontwikkelingen in de spreiding
van de rijkswerkgelegenheid. Voor deze prognoses geldt een voorbehoud vanwege de demissionaire
status van het kabinet en de coronacrisis. De effecten van een nieuw regeerakkoord
en de organisatorische consequenties van het hybride werken binnen de rijksdienst
zijn vooralsnog buiten beschouwing gelaten.

Uitkomsten inventarisatie spreiding rijkswerkgelegenheid

De totale omvang van de rijkswerkgelegenheid op 1 januari 2021 bedroeg 311.353 fte.
In vergelijking met 1 januari 2020 is dit een stijging met ruim 9.300 fte (3,1 procent).
De stijging vloeit voort uit de verhoging van de uitgaven voor met name de volgende
sectoren: DJI kent een stijging van ruim 9 procent; bij zbo’s stijgt de werkgelegenheid
bij het UWV met 8 procent; en de formatie van de Nationale Politie neemt toe met bijna
3 procent. Op grond van de huidige prognoses neemt de rijkswerkgelegenheid de komende
jaren verder toe. Voor de periode tot en met 2025 gaat het om een groei met 3.000 fte.

De stijging van de rijkswerkgelegenheid ten opzichte van vorig jaar is in alle provincies
zichtbaar. Maar de mate waarin varieert. De stijging is relatief het grootst in de
provincies Groningen, Flevoland, Utrecht, Zuid-Holland en Zeeland. In de provincies
Drenthe, Noord-Holland en Limburg blijft de stijging beperkt tot 1 procent. De stijging
in Groningen (7 procent) is grotendeels toe te schrijven aan de groei van de organisatie
van de Nationaal Coördinator Groningen, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
(RVO) en het UWV. De stijging in Flevoland bedraagt in absolute zin ruim 200 fte verdeeld
over een aantal organisaties. Daarin hebben DJI, Rijkswaterstaat en het UWV het grootste
aandeel. In Zeeland is de werkgelegenheid gestegen bij Rijkswaterstaat, de Belastingdienst
en het UWV.

Het overzicht met de prognoses voor de periode tot eind 2025 laat in de meeste provincies
een verdere stijging van de rijkswerkgelegenheid zien. De provincies Zuid-Holland
en Zeeland vormen hierop een uitzondering. De voorziene tijdelijke daling in Zeeland
is het gevolg van fluctuaties in de formatie van Rijkswaterstaat. Zoals ik vorig jaar
in de Kamerbrief over de spreiding van de rijkswerkgelegenheid in 2020 heb toegelicht5, vallen een deel van de effecten van het compensatiepakket voor Zeeland en Vlissingen
en de extra rijkswerkgelegenheid als gevolg van de komst van het Law Delta-complex
buiten de huidige prognoseperiode. Deze worden pas vanaf 2026 volledig zichtbaar in
de cijfers over de werkgelegenheid bij de rijksoverheid. Zo loopt de extra rijkswerkgelegenheid
die samenhangt met het Law Delta-complex op tot circa 500 fte als de vestiging volledig
in bedrijf is. Dit jaar is al wel het Strategisch Kenniscentrum voor Georganiseerde
en Ondermijnende Criminaliteit gestart in Vlissingen.

Jaarlijks informeer ik uw Kamer ook over alle voorgenomen verplaatsingen van rijksdiensten
en zbo’s met een grootte van 50 fte of meer die de provinciegrenzen overschrijden.
In aanvulling op de eerder aangegeven verschuivingen in de Kamerbrief van vorig jaar,
is de enige verwachte verschuiving in de periode 2021–2025 de verplaatsing van een
deel van de RVO van Zuid-Holland naar Utrecht.

In de kaarten en tabellen in bijlage 1 bij deze brief is een gedetailleerde uiteenzetting
van de rijkswerkgelegenheidscijfers en de verwachte ontwikkeling opgenomen.

2. Toelichting evaluatie Rijkshuisvestingsstelsel (RHS)

Het RHS regelt de interne verhoudingen binnen het Rijk voor vrijwel alle vastgoed
voor kantoren en specialties, exclusief Defensie, de Hoge Colleges van Staat, paleizen,
rijksmusea en diensten met hun eigen vastgoed, zoals de Nationale Politie en het COA.
Het RHS beschrijft wie bepaalt, wie betaalt, wie wat doet en wie welke risico’s draagt.
Een solide RHS is een randvoorwaarde voor de rijksdienst om goed te functioneren.
Daardoor kan het werk optimaal worden uitgevoerd en kunnen diensten aan burgers worden
verleend. Het Rijk wil ook een aantrekkelijke werkgever zijn en rijksambtenaren en
bezoekers een passende, prettige, gezonde en veilige werkomgeving bieden. Bij de evaluatie
is onderzocht in hoeverre het RHS bijdraagt aan de gestelde doelen, zoals doelmatigheid
en administratieve vereenvoudiging. Ook is er gekeken naar de continuïteit en financiële
houdbaarheid van het stelsel. Dit met het oog op de inzet van rijksvastgoed voor zowel
de verbetering van de uitvoering van primaire processen als maatschappelijke doelen
zoals verduurzaming en gebiedsontwikkeling.

Voldoen aan uitgangspunten RHS

Het kantorenstelsel wordt gekenmerkt door rijksbrede kaders, collectieve verantwoordelijkheid
en onderlinge solidariteit. De onderzoekers concluderen dat door centrale sturing
vanuit het Ministerie van BZK, standaardisering en samenwerking meer kwaliteit en
efficiency in de kantoorhuisvesting en overige bedrijfsvoering van het Rijk zijn behaald.
Dit leidt ertoe dat de huisvestingskosten van ministeries zo laag mogelijk worden
gehouden.

In het kantorenstelsel is het primaire proces vrij uniform. In het specialtystelsel
daarentegen lopen de primaire processen sterk uiteen. Logischerwijs betekent dit dat
daar sturing, kaderstelling en doelstellingen decentraal zijn belegd. Dankzij een
uniforme werkwijze, vaste aanspreekpunten en bijpassende risicoverdeling zijn de professionalisering
en efficiency verbeterd. De onderzoekers concluderen dat het specialtystelsel in opzet
goed is, maar dat het – gezien ook de korte tijd na invoering – nog verder kan worden
verbeterd om op de beoogde manier te werken.

Verder ontwikkelen RHS

Het RHS functioneert naar behoren. Al betekent dit niet dat er niets meer hoeft te
gebeuren. Regelmatig worden nieuwe doelen toegevoegd. Grenzeloos samenwerken bij de
rijksoverheid, hybride werken en de daarmee gepaard gaande versnelling in de ICT-ontwikkeling
zorgen voor een verandering in hoe panden worden gebruikt en leiden tot een toename
van gezamenlijk gebruik. Voorbeelden hiervan zijn de inrichting van regionale hubs,
gezamenlijk gebruik van vergaderplekken en het gebruik van rijkskantoren door ketenpartners
en vice versa, zowel binnen het Rijk als daarbuiten. Het vertalen van hybride werken
naar meer flexibiliteit en uitwisselbaarheid van de fysieke werkomgeving heeft ook
te maken met zaken als transparantie, toegankelijkheid en nabijheid van de rijksoverheid
voor de burger. Meer gezamenlijk gebruik van publieksfuncties wordt mogelijk en daarmee
een verbetering van de dienstverlening aan de burger. Dit stelt de rijksoverheid in
staat om flexibeler in te spelen op snel veranderende en complexe vragen in de samenleving,
zowel op beleidsmatig niveau als op uitvoerend niveau.

Het thema duurzaamheid in relatie tot het rijksvastgoed komt vanzelfsprekend in de
rapporten naar voren. Het RHS stelt ons in staat om dit beter, uniformer en efficiënter
te regelen. Daar heeft ook de burger baat bij. Met name in de kantorenportefeuille
van het Rijk zijn in de afgelopen jaren fraaie voorbeelden van verduurzaming gerealiseerd.

Acties komende tijd

Ik zie mogelijkheden voor een verdere ontwikkeling van het RHS. In de rapporten staan
meerdere adviezen en aanbevelingen die ik de komende tijd oppak. Sommige zijn makkelijker
in te voeren dan andere. Sommige hebben gevolgen voor aanpalende thema’s binnen de
rijksbedrijfsvoering. Met name hybride werken leidt tot een herbezinning op het gebruik
van huisvesting. Daarbij is er volop aandacht voor hoe de gebruiker de werkomgeving
en faciliteiten ervaart en hoe die aspecten bijdragen aan het grenzeloos samenwerken
aan maatschappelijke kwesties. Dit is relevant voor iedereen die bij het Rijk werkt
of een rijkspand bezoekt.

In de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk informeer ik uw Kamer over allerlei aspecten rond de rijksbedrijfsvoering, inclusief
de huisvesting. In de rapportage die in mei 2022 aan de Kamer wordt aangeboden, zullen
ontwikkelingen in de rijksvastgoedportefeuille aan de hand van een aantal kritieke
prestatie-indicatoren worden toegelicht. Ik ben daarnaast van plan om de masterplannen
voor de rijkskantoorhuisvesting binnenkort te herijken. In die nieuwe plannen wordt
ingegaan op actuele thema’s, in het bijzonder op hybride werken, omdat dit een belangrijk
uitgangspunt is voor het werken bij de rijksdienst.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.W. Knops

Bijlage 1

Kaart 1: Rijkswerkgelegenheid per 1 januari 2021 naar provincie in fte.

Kaart 2: Stijging rijkswerkgelegenheid per 1 januari 2021 ten opzichte van 1 januari
2020 naar provincie in percentage.

Tabel 1: Uitsplitsing rijkswerkgelegenheid per 1 januari 2021 naar provincie.

Tabel 2: Verandering per 1 januari 2021 ten opzichte van 1 januari 2020 naar provincie
in fte en in percentage.

Provincie

2020

2021

Verandering in fte

Verandering in percentage

Groningen

11.114

11.881

767

6,9%

Friesland

6.542

6.727

184

2,8%

Drenthe

7.629

7.682

53

0,7%

Overijssel

13.549

13.822

272

2,0%

Gelderland

31.746

32.413

667

2,1%

Flevoland

4.273

4.491

218

5,1%

Utrecht

44.019

45.879

1.860

4,2%

Noord-Holland

46.678

47.258

580

1,2%

Zuid-Holland

87.395

91.014

3.619

4,1%

Zeeland

2.658

2.776

118

4,4%

Noord-Brabant

32.692

33.632

940

2,9%

Limburg

11.849

11.967

118

1,0%

Niet toe te delen

1.851

1.810

– 41

– 2,2%

Totaal

301.997

311.353

9.356

3,1%

Tabel 3: Voorziene ontwikkeling rijkswerkgelegenheid 2021–2025 naar provincie in fte
en in percentage ten opzichte van 1 januari 2021.

Provincie

2021

2022

2023

2024

2025

Ontwikkeling 2021–2025 in percentage

Groningen

11.881

11.891

11.901

11.879

11.880

0%

Friesland

6.727

6.747

6.745

6.745

6.761

1%

Drenthe

7.682

7.758

7.805

7.841

7.862

2%

Overijssel

13.822

13.773

13.812

13.855

13.925

1%

Gelderland

32.413

32.417

32.591

32.742

32.848

1%

Flevoland

4.491

4.471

4.455

4.516

4.517

1%

Utrecht

45.879

46.754

46.954

47.127

47.131

3%

Noord-Holland

47.258

47.525

47.746

47.853

47.921

1%

Zuid-Holland

91.014

90.668

90.230

90.245

90.256

– 1%

Zeeland

2.776

2.740

2.735

2.729

2.731

– 2%

Noord-Brabant

33.632

33.989

34.252

34.435

34.554

3%

Limburg

11.967

12.062

12.101

12.128

12.151

2%

Niet toe te delen

1.810

1.820

1.828

1.834

1.839

2%

Totaal

311.353

312.616

313.156

313.929

314.376

1%

Tabel 4: Rijkswerkgelegenheid naar provincie en sector in fte voor 2021 en prognose
voor 2025.

Groningen

2021

2025

Defensie

163

174

DJI

358

392

Nationale Politie

2.097

2.097

Rechtspraak

586

586

Rijk

5.739

5.786

zbo’s

2.939

2.846

 

11.881

11.880

Friesland

2021

2025

Defensie

1.113

1.193

DJI

267

274

Nationale Politie

1.469

1.469

Rechtspraak

406

406

Rijk

2.604

2.605

zbo’s

868

815

 

6.727

6.761

Drenthe

2021

2025

Defensie

2.885

3.092

DJI

1.113

1.169

Nationale Politie

1.055

1.055

Rechtspraak

156

156

Rijk

2.082

2.006

zbo’s

391

383

 

7.682

7.862

Overijssel

2021

2025

Defensie

659

706

DJI

1.384

1.439

Nationale Politie

3.949

3.949

Rechtspraak

597

597

Rijk

4.556

4.551

zbo’s

2.676

2.682

 

13.822

13.925

Gelderland

2021

2025

Defensie

10.091

10.810

DJI

887

898

Nationale Politie

6.504

6.504

Rechtspraak

1.603

1.603

Rijk

9.405

9.327

zbo’s

3.924

3.706

 

32.413

32.848

Flevoland

2021

2025

Defensie

18

19

DJI

1.049

1.090

Nationale Politie

1.153

1.153

Rechtspraak

193

193

Rijk

882

882

zbo’s

1.197

1.180

 

4.491

4.517

Utrecht

2021

2025

Defensie

12.822

13.658

DJI

1.368

1.348

Nationale Politie

8.735

8.735

Rechtspraak

2.608

2.608

Rijk

15.966

16.425

zbo’s

4.379

4.356

 

45.879

47.131

Noord-Holland

2021

2025

Defensie

11.765

12.582

DJI

1.964

1.959

Nationale Politie

11.177

11.177

Rechtspraak

2.946

2.946

Rijk

7.011

6.970

zbo’s

12.395

12.289

 

47.258

47.921

Zuid-Holland

2021

2025

Defensie

6.633

7.044

DJI

5.716

5.687

Nationale Politie

17.824

17.824

Rechtspraak

4.543

4.543

Rijk

45.049

44.031

zbo’s

11.249

11.127

 

91.014

90.256

Zeeland

2021

2025

Defensie

32

34

DJI

216

229

Nationale Politie

816

816

Rechtspraak

186

186

Rijk

973

915

zbo’s

553

551

 

2.776

2.731

Noord-Brabant

2021

2025

Defensie

12.563

13.451

DJI

1.793

1.910

Nationale Politie

7.773

7.773

Rechtspraak

1.950

1.950

Rijk

6.158

6.099

zbo’s

3.395

3.371

 

33.632

34.554

Limburg

2021

2025

Defensie

1.520

1.628

DJI

758

811

Nationale Politie

3.291

3.291

Rechtspraak

750

750

Rijk

3.079

3.127

zbo’s

2.570

2.544

 

11.967

12.151