Brief regering : Reactie op het RIVM-evaluatierapport predistributie jodiumtabletten 2017 en aankondiging nieuwe predistributie jodiumtabletten 2021

Nr. 95
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 juni 2021

Met deze brief informeer ik u, mede namens de Staatssecretaris van Infrastructuur
en Waterstaat, over twee onderwerpen met betrekking tot jodiumprofylaxe. Ten eerste
zal ik, zoals eerder toegezegd aan uw Kamer, in deze brief een inhoudelijke reactie
geven op het briefrapport «Evaluatie distributie jodiumtabletten 2017» (Kamerstuk
32 645, nr. 91), dat in 2019 door het RIVM is gepubliceerd. Ten tweede informeer ik u over een nieuwe
predistributieronde van jodiumtabletten in 2021.

Graag maak ik ook van deze gelegenheid gebruik om nogmaals te benadrukken dat de kans
op een kernongeval uitermate klein is. Nucleaire installaties moeten aan zeer strenge
veiligheidseisen voldoen en worden met regelmaat geïnspecteerd. De Autoriteit Nucleaire
Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) ziet hierop toe. Tegelijkertijd is het van
groot belang om ons goed voor te bereiden op een eventueel stralingsongeval. Als onderdeel
van de voorbereiding hierop hebben we in Nederland de beschermingsmaatregel jodiumprofylaxe
nader uitgewerkt. Bij een kernongeval kan radioactief jodium vrijkomen. Dit radioactief
jodium kan worden opgenomen in het lichaam wat kan leiden tot een verhoogde kans op
schildklierkanker. Jodiumprofylaxe is het preventief slikken van jodium(tabletten)
om de opname van radioactief jodium in de schildklier zoveel mogelijk te voorkomen.

Evaluatie distributie jodiumtabletten 2017

Het Ministerie van VWS is verantwoordelijk voor de distributie van jodiumtabletten
en heeft het RIVM gevraagd om de verspreiding van de jodiumtabletten in 2017 te evalueren.

In oktober 2017 is aan ruim 1,2 miljoen Nederlandse huishoudens binnen een straal
van 100 kilometer rondom een kerncentrale een doosje jodiumtabletten gestuurd. De
tabletten zijn gestuurd naar personen tot en met 40 jaar die binnen

een straal tot 20 of 251 kilometer van een kerncentrale wonen en aan huishoudens met kinderen tot 18 jaar
die in een straal van 20 tot 100 kilometer van een kerncentrale wonen. Eerder heeft
er reeds regionale predistributie van jodiumtabletten plaatsgevonden in de straal
van 20 of 25 kilometer rondom een kerncentrale. Dus er is in 2017 zo veel als mogelijk
enkel verspreid onder diegenen binnen bovengenoemde doelgroep die nog niet in het
bezit waren van jodiumtabletten.

Het doel van de evaluatie was om inzicht te verkrijgen in hoe de distributie is verlopen
en verbeterpunten te identificeren voor onder andere de communicatie voor toekomstige
distributierondes. Op 1 november 2019 heeft het RIVM het evaluatierapport «Evaluatie
distributie jodiumtabletten» gepresenteerd. Het RIVM doet in dit evaluatierapport
een aantal aanbevelingen aan de rijksoverheid:

– Ongeveer een vijfde van de mensen in de tweede ring (straal 20 – 100 kilometer) zegt
geen tabletten ontvangen te hebben. Het verdient aanbeveling om te bezien hoe personen
die de tabletten onverhoopt niet ontvangen hebben, deze alsnog in bezit kunnen krijgen.

– De informatie over jodiumtabletten en incidenten/ongevallen met kerncentrales vaker
aan te bieden. Daarbij kan het beste worden aangesloten bij logische momenten in de
tijd (als kernenergie in het nieuws is bijvoorbeeld), omdat uit onderzoek blijkt dat
mensen de informatie dan het beste tot zich nemen en onthouden.

– In de (toekomstige) communicatie (meer) te benadrukken dat:

a. Het belangrijk is om te wachten op instructies alvorens een jodiumtablet te slikken
en waarom;

b. Uit eerdere incidenten blijkt dat de effecten van straling op de gezondheid kleiner
zijn dan de meeste mensen verwachten;

c. Evacuatie niet altijd de beste manier is om de risico’s op gezondheidsschade te verkleinen.

– Er bij communicatie rekening mee te houden dat mensen op grote afstand (verder dan
100 km) ook angst voor de effecten van straling hebben na een incident of ongeval,
deze angst te erkennen en te adresseren.

– In communicatie- en responsplannen aandacht te hebben voor de psychosociale gevolgen
van zowel de risicobeheersing alsook bij een daadwerkelijk ongeval (bijvoorbeeld door
ongerustheid, of door een eventuele evacuatie).

Opvolging aanbevelingen evaluatierapport

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat coördineert de gezamenlijke voorbereiding
op stralingsongevallen van het Rijk en de veiligheidsregio’s. Deze voorbereiding krijgt
vorm binnen de beheersstructuur die is opgezet rond het Landelijk Crisisplan Straling.
Binnen deze structuur zijn de afspraken vastgelegd die nodig zijn voor een doelmatige
bestrijding van mogelijke stralingsongevallen. Het bestuur van de Veiligheidsregio
dient zich adequaat voor te bereiden op risico’s waarmee de regio geconfronteerd kan
worden (Wet veiligheidsregio’s) en houdt conform de Kernenergiewet rekening met de
afspraken zoals vastgelegd binnen deze structuur en is daarmee zelf verantwoordelijk
voor het verwerken van de aanbevelingen van het evaluatierapport van het RIVM in hun
eigen planvorming. Zowel het Ministerie van VWS alsook het Ministerie van IenW zal
van de vaste overlegstructuren met de veiligheidsregio’s gebruik maken om de aandachtspunten
uit het rapport te blijven benadrukken en de samenwerking op deze aanbevelingen met
de Veiligheidsregio’s verder vorm te geven.

Zoals gemeld aan uw Kamer in de slotbrief «Agenda risico en crisisbeheersing 2018
– 2021»2 zijn het Nationaal Crisisplan Stralingsincidenten (NCS) (2016), het Responsplan NCS
(2017) en het Crisiscommunicatieplan Stralingsincidenten NCS (2017) geactualiseerd,
uitgebreid en geïntegreerd tot één Landelijk Crisisplan Straling (LCP-Straling). Het
plan is opgesteld onder coördinatie van het Ministerie van IenW als verantwoordelijk
departement voor stralingsongevallen, in samenspraak met de Autoriteit Nucleaire Veiligheid
en Stralingsbescherming en alle betrokken departementen, veiligheidsregio’s, kennisinstituten
en de sector. Het LCP-Straling is bedoeld om op hoofdlijnen snel inzicht en overzicht
te creëren in de bestaande afspraken op nationaal en regionaal niveau over de beheersing
van stralingsongevallen. Daarnaast zijn er al specifieke communicatieboodschappen
en veel gestelde vragen en antwoorden over stralingsongevallen voorbereid en deze
worden continu geüpdatet en aangepast aan de hand van nieuwe inzichten. De aanbevelingen
van het evaluatierapport van het RIVM zullen waar nodig worden verwerkt in deze boodschappen
en veel gestelde vragen en antwoorden.

Het communiceren over het beheersen van risico’s is een continu proces waarbij er
zo veel als mogelijk gebruik wordt gemaakt van natuurlijke momenten om dit te onderstrepen.
In de communicatie wordt benadrukt dat de risico’s zeer gering zijn. Een dergelijk
natuurlijk moment is de aankomende predistributie van jodiumtabletten waarbij de aanbevelingen
van het RIVM-evaluatierapport meegenomen worden in de voorbereiding en de communicatieaanpak.
Zo zal het Ministerie van VWS extra benadrukken dat het bij een stralingsongeval belangrijk
is om te wachten op instructies vanuit de overheid alvorens de voorgeschreven hoeveelheid
jodiumtabletten te slikken.

Predistributie 2021

Enkele jaren voor de landelijke predistributieronde in 2017 zijn in de directe nabijheid
van kerncentrales in de veiligheidsregio’s Zeeland, Midden- en West-Brabant en Twente
jodiumtabletten gedistribueerd. Deze verspreiding is toen regionaal gecoördineerd.
De houdbaarheid van deze tabletten verstrijkt in september 2021 en daarom dienen deze
vervangen te worden.

De afgelopen periode heb ik in overleg met vertegenwoordigers en deskundigen van onder
andere de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS), de betrokken
veiligheidsregio’s, en andere betrokken ministeries een plan van aanpak opgesteld.
Hierin worden de aanbevelingen uit het RIVM-evaluatierapport over de distributie van
2017 meegenomen. Voor de predistributie van jodiumtabletten zal net als in 2017 gebruik
worden gemaakt van huis-aan-huis verstrekking per post door de rijksoverheid. Om de
adressen van de mensen uit de doelgroep te verkrijgen, zal VWS gebruik maken van de
Basisregistratie Personen (BRP), die aangeleverd worden door de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens.

De doelgroep die nu nieuwe tabletten zal ontvangen, betreft eenieder woonachtig in
de veiligheidsregio’s Zeeland, Midden- en West-Brabant en Twente in de leeftijdscategorie
tot en met 40 jaar in de eerste ring rondom de kerncentrales van Borssele (tot 20
km), Doel (tot 20 km) en Emsland (tot 25 km). In totaal gaat het om ongeveer 80.000
adressen die deze zomer nieuwe jodiumtabletten zullen ontvangen.

Elk adres met personen uit de doelgroepen ontvangt, op naam, een aankondigingskaart
voordat de jodiumtabletten bezorgd worden. Ongeveer twee weken later volgt het doosje
met jodiumtabletten, dat zowel aan de buiten- als binnenzijde relevante informatie
bevat. Daarnaast zal tijdig voor de predistributie alle (geüpdatete) informatie terug
te vinden zijn op www.waaromkrijgikjodiumtabletten.nl. Daar treft men in duidelijke taal waarom de tabletten worden verspreid, wanneer
en in welke hoeveelheden deze tabletten genomen dienen te worden en daarnaast ook
praktische informatie over bijvoorbeeld het bewaren van de tabletten.

De jodiumtabletten zijn sinds de predistributie van 2017 bij een selectie apotheken
en drogisterijen, en met name online, eenvoudig aan te schaffen. Zwangere vrouwen,
alsmede andere personen die (extra) jodiumtabletten willen aanschaffen, kunnen daar
jodiumtabletten verkrijgen tegen kostprijs. Momenteel wordt er met de desbetreffende
Veiligheidsregio’s in de eerste ringen rondom kerncentrales een plan uitgewerkt om
de tabletten kosteloos aan de doelgroep ter beschikking te stellen, indien zij de
tabletten onverhoopt niet ontvangen hebben, voor pasgeborenen, voor zwangere vrouwen
en voor nieuwe inwoners.

De Minister voor Medische Zorg,
T. van Ark