Brief regering : Fiche: Mededeling EU Klimaatadaptatiestrategie

Nr. 3075
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 april 2021

Overeenkomstig de bestaande afspraken ontvangt u hierbij 7 fiches die werden opgesteld
door de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissie voorstellen (BNC).

Fiche: Verordening oprichting Gemeenschappelijke Ondernemingen onder Horizon Europe
(Kamerstuk 22 112, nr. 3069)

Fiche: Besluit Europees Partnerschap voor Metrologie (Kamerstuk 22 112, nr. 3070)

Fiche: Herschikking Verordening Roaming (Kamerstuk 22 112, nr. 3071)

Fiche: Mededeling actieplan synergie en civiele, defensie- en ruimtevaartindustrieën
(Kamerstuk 22 112, nr. 3072)

Fiche: Mededeling Evaluatie handelsbeleid – Een open, duurzaam en assertief handelsbeleid
(Kamerstuk 22 112, nr. 3073)

Fiche: Mededeling EU Klimaatadaptatiestrategie

Fiche: Wijziging richtlijn erkenning beroepskwalificaties binnenvaart (Kamerstuk 22 112, nr. 3076)

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

Fiche: Mededeling EU Klimaatadaptatiestrategie

1. Algemene gegevens

a) Titel voorstel

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch
en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s; Een klimaatveerkrachtig Europa tot
stand brengen – de nieuwe EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering

b) Datum ontvangst Commissiedocument

24 februari 2021

c) Nr. Commissiedocument

COM(2021) 82 final

d) EUR-Lex

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM:2021:82:FIN

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Raad voor Regelgevingstoetsing

SWD(2021) 25 final en SEC(2021)89

f) Behandelingstraject Raad

Milieuraad

g) Eerstverantwoordelijk ministerie

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

2. Essentie voorstel

De Commissie heeft op 24 februari jl. de Strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering
(hierna: strategie) uitgebracht als onderdeel van de Green Deal1. Met de strategie wordt uitvoering gegeven aan de verordening voor een Europese klimaatwet2 op het gebied van adaptatie en worden lidstaten ondersteund bij realisatie van de
afspraak uit de Overeenkomst van Parijs. Uiterlijk in 2050 zou de EU, wanneer klimaatneutraliteit
moet zijn bereikt, in de ogen van de Commissie ook een klimaatveerkrachtige samenleving
moeten zijn, die volledig is aangepast aan de onvermijdelijke gevolgen van de klimaatverandering.
Deze gevolgen, zoals overstromingen, droogte en extreme hitte, zijn nu al merkbaar
en zullen de komende jaren naar verwachting ernstiger worden. De strategie is erop
gericht het vermogen tot aanpassing te versterken en de kwetsbaarheid voor klimaateffecten
tot een minimum te beperken.

De Commissie wil adaptatie in de EU slimmer, sneller en systemisch aanpakken. Met de strategie wordt ingezet op (het stimuleren van) de ontwikkeling
van maatregelen en de implementatie daarvan, mede via het vergroten van toegang tot
de noodzakelijke kennis en financiën. Expliciet is de noodzaak benoemd tot het genereren
van inzicht in de kosten en baten van maatregelen. De Commissie acht het wenselijk
dat deze informatie aan de basis ligt van investeringsbeslissingen in zowel de publieke
als de private sector. Aanvullende investeringen, zowel vanuit de overheid, als de
private sector, acht de Commissie noodzakelijk om adaptatie te versnellen. De Commissie
zal daartoe de EU-taxonomie voor duurzame activiteiten verder ontwikkelen. Daarnaast
wil de Commissie samen met Europese normalisatieorganisaties bestaande (technische)
normen, met name met betrekking tot infrastructuur en bouw, klimaatbestendiger maken
en nieuwe normen ontwikkelen voor adaptatiemaatregelen. De Commissie wil eveneens
eisen met betrekking tot klimaatadaptatie koppelen aan eisen voor groene inkoop m.b.t.
publieke gebouwen, de «Digital Builiding Logbook», de Richtlijn energieprestatie van
gebouwen, de Bouwproductenverordening en de Ecodesign richtlijn. De Commissie ziet
ook een rol voor verzekeringsmaatschappijen bij het beter verzekerbaar maken van door
klimaatverandering veroorzaakte natuurrampen.

Meer coördinatie tussen beleidsterreinen is volgens de Commissie nodig om de klimaatadaptatie
doelstelling te halen. De Commissie verwijst hierbij naar de andere voorstellen uit
de Europese Green Deal die een belangrijke bijdrage zullen leveren aan klimaatadaptatie.
Hierbij speelt de integrale aanpak van adaptatie en mitigatie via natuurlijke processen
en ecosystemen, de zogenaamde «nature-based solutions», een belangrijke rol. De Commissie
zal lidstaten ondersteunen bij de toepassing daarvan, mede door de financiële voordelen
in kaart te brengen en in het kader van InvestEU financiële producten te ontwikkelen
die de toepassingen van nature-based solutions stimuleren.

De Commissie zal regionale en grensoverschrijdende samenwerking bevorderen en de ontwikkeling
en uitvoering van aanpassingsstrategieën en -plannen op alle bestuursniveaus ondersteunen.
De Commissie geeft aan lokale overheden te gaan helpen om van planning naar actie
over te gaan. Daarvoor zal de Commissie een proef doen met een faciliteit voor beleidsondersteuning,
die overheden zal bijstaan in het kader van het EU-Burgemeestersconvenant.

De Commissie is voornemens om meer inzicht te krijgen in de klimaateffecten. Zo is
inmiddels het European Climate and Health Observatory opgericht, waarin kennisontwikkeling
op het terrein van gezondheidsgevolgen van klimaatverandering wordt gestimuleerd,
gebundeld en gedeeld. Tevens wil ze via diverse onderzoeksprogramma’s meer inzicht
krijgen in gevolgen voor oceanen.

De Commissie overweegt indien nodig initiatieven te ontplooien ter bescherming van
werknemers bij de mogelijke gevolgen van de aanpak van klimaatadaptatie.

Voorts ziet de Commissie een actievere rol voor de EU weggelegd op het mondiale speelveld, door bijvoorbeeld klimaatrisicoanalyses beter te integreren in bestaande
EU-trajecten voor extern optreden. Klimaatverandering vermenigvuldigt de dreigingen
voor de internationale stabiliteit en veiligheid, wat met name mensen treft die zich
al in zwakke posities en kwetsbare situaties bevinden. Adaptatie draagt bij aan het
stabiliseren van humanitaire crises en moet daarom een belangrijk onderdeel worden
van humanitaire hulp. De Commissie pleit derhalve voor het opschalen van financiering
en mondiale samenwerking op adaptatie en wil – in lijn met de VN Urban Agenda – lokale
overheden helpen met het implementeren van adaptatieprojecten.

3. Nederlandse positie ten aanzien van het voorstel

a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein

Het kabinet streeft naar een ambitieuze invulling van de Overeenkomst van Parijs,
inclusief het daarin genoemde Global Goal on Adaptation. Daarbij staat de weerbaarheid
van onze maatschappij, de economie, de ecologie, het watersysteem en onze veiligheid
centraal. De nationale ambitie is om Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust
te hebben ingericht3. Daaraan wordt gewerkt via de Nationale klimaatadaptatiestrategie4 (NAS) en het Deltaprogramma. Binnen deze programma’s zijn diverse hulpmiddelen ontwikkeld
om de kennis over klimaatverandering toegankelijk te maken en adaptatie te stimuleren,
zoals de Klimaateffectatlas en de Klimaatschadeschatter. Daarnaast heeft het Platform
Samen Klimaatbestendig een sterke aanjaagfunctie voor klimaatadaptatie. Vanuit verschillende
departementen en de decentrale overheden wordt, mede in verbinding met andere opgaven,
in kennisontwikkeling geïnvesteerd.

Mondiaal draagt Nederland bij aan adaptatieacties om de mondiale weerbaarheid tegen
klimaatverandering te vergroten. Het gaat daarbij om acties via internationale programma’s
en onderzoeksinfrastructuren, samenwerking met publieke en private partijen en het
inzetten van klimaatdiplomatie, bijvoorbeeld via het optreden als gastland van de
recente Climate Adaptation Summit.

b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel

Het kabinet verwelkomt de strategie, maar signaleert wel dat deze op een aantal punten
nog verdere invulling behoeft. Het kabinet zal de Commissie verzoeken bij de uitvoering
voldoende nadruk te leggen op het daadwerkelijk nemen van maatregelen. Tegelijkertijd
is het belangrijk dat de ambitie verder wordt onderbouwd met kennis en op onderzoek
gebaseerde toegankelijk data en rekening wordt gehouden met land- en sectorspecifieke
eigenschappen.

Gezien de grote impact van klimaatverandering op alle onderdelen van de samenleving
is het positief dat de Commissie streeft naar meer coördinatie tussen de verschillende
beleidsterreinen. Op die manier wordt doorkruising van klimaatadaptatie door ander
beleid voorkomen, en worden synergetische effecten beter benut. Het kabinet onderstreept
het belang van het voornemen van de Commissie dit bij de uitwerking van de Green Deal
mee te nemen, zodat de integratie van adaptatiebeleid via die route zijn doorwerking
krijgt in alle lidstaten.

Het kabinet is positief over het streven van de Commissie om de samenwerking tussen
de verschillende overheden op lokaal, regionaal, nationaal en grensoverschrijdend
niveau te verbeteren. Daarnaast verwelkomt het kabinet de aandacht van de Commissie
voor lokale overheden en de beleidsondersteuning voor gemeenten in het kader van het
EU-Burgemeestersconvenant. Het is voor het kabinet wel van belang dat deze ondersteuning
voor alle Nederlandse medeoverheden toegankelijk is, ook provincies en waterschappen.
Het voornemen van de Commissie biedt mogelijkheden om klimaatbestendig en duurzaam
gebruik en beheer van water over sectoren en grenzen heen te helpen waarborgen. In
het licht van de problematiek rondom stroomgebieden van rivieren staat het kabinet
hier in beginsel positief tegenover, maar is wel benieuwd naar de voorstellen van
de Commissie hierover.

Het kabinet onderkent de voordelen van het streven van de Commissie naar het vergroten
van duidelijkheid en uniformiteit over de geldende eisen aan gebouwen en infrastructuur.
Het kabinet verwelkomt dat de Commissie de samenwerking met Europese normalisatieorganisaties
opzoekt, maar wijst wel op de noodzaak rekening te houden met land- en sectorspecifieke
omstandigheden. Het voornemen om klimaatadaptatie te koppelen aan eisen voor groene
inkoop m.b.t. publieke gebouwen, de «Digital Builiding Logbook», de Richtlijn energieprestatie
van gebouwen, de Bouwproductenverordening en de Ecodesign richtlijn zal het kabinet
bekijken in samenhang met het doel van de betreffende richtlijn of verordening en
de aanleiding voor de herziening, en met de mogelijke aanvullende eisen voor circulariteit
en energieprestatie. Het kabinet steunt daarnaast het voornemen van de Commissie om
door klimaatverandering veroorzaakte natuurrampen beter verzekerbaar te maken via
betere dataverzameling ten behoeve van verzekeraars.

Het is positief dat de Commissie aandacht besteedt aan het inzetten van de natuur
om klimaatbestendigheid te bevorderen via «nature-based solutions», zoals het herstellen
van veengebieden, aanleggen van groendaken of duurzaam beheer van bossen en bodem-
en watersysteem. Dergelijke oplossingen dragen bij aan zowel het vergroten van de
klimaatveerkracht als aan de verwezenlijking van andere doelstellingen van de Green
Deal en bieden ecologische, sociale en economische voordelen. De strategie sluit goed
aan bij het Actieprogramma klimaatadaptatie landbouw en de Actielijnen klimaatadaptatie
natuur. Terecht merkt de Commissie op dat het noodzakelijk is om de voordelen van
dergelijke maatregelen beter te kwantificeren om het gebruik verder te stimuleren.

Het voornemen om meer inzicht te krijgen in de klimaateffecten op oceanen wordt door
het kabinet verwelkomd. Voor de laaggelegen delta die Nederland is en gezien de kwetsbaarheid
van het Caraïbisch deel van het Koninkrijk, is zowel zeespiegelstijging als bodemdaling
en verzilting van bijzonder belang en het kabinet zal daarvoor aandacht blijven vragen.

Het kabinet is ook enthousiast over de oprichting van de European Climate and Health
Observatory maar acht het gewenst dat de reikwijdte wordt uitgebreid met de invloed
van verstedelijking en vergrijzing. Voor wat betreft eventuele nieuwe initiatieven
ten aanzien van bescherming van werknemers benadrukt het kabinet dat het deze zal
beoordelen aan de hand van het kader met uitgangspunten zoals uiteengezet in de brief
over de toekomst van de sociale dimensie van de EU5.

Het kabinet is positief over de aandacht van de Commissie voor investeringen op de
lange termijn. De initiële investeringskosten kunnen weliswaar hoger liggen, maar
de weerbaarheid tegen klimaatverandering kan de kosten verminderen voor schadeherstel
of de noodzaak in een later stadium alsnog adaptatiemaatregelen te moeten nemen. Ook
ziet het kabinet kansen voor het benutten van de synergie met de biodiversiteitsagenda,
nationaal en internationaal, en met andere activiteiten op het vlak van duurzaam landgebruik
in het kader van UN Decade of Ecosystem Restoration. Een aandachtspunt voor het kabinet
is de betaalbaarheid van investeringen in klimaatadaptatie voor burgers, het bedrijfsleven
en andere sectoren met een significante duurzaamheidsopgave, zoals het onderwijs.
Het kabinet streeft daarnaast naar een ambitieuze uitwerking van de EU-taxonomie voor
klimaatadaptatie.

Ook verwelkomt het kabinet de ambitie van de Commissie om internationale adaptatie
te versnellen omdat dit bijdraagt aan een weerbare maatschappij, duurzame economische
groei, en veiligheid en stabiliteit. Daarbij ondersteunt het kabinet de ambitie om
kennis en capaciteit over klimaatweerbaarheid te verbeteren door het integreren van
adaptatie in de bestaande internationale programma’s van de EU. Het kabinet wijst
erop dat veel kennis en data reeds beschikbaar is bij diverse Europese onderzoeksinfrastructuren,
waar ook Nederland aan bijdraagt. De ambitie van de Commissie om klimaatadaptatie
te integreren in internationale verdragen draagt positief bij aan het behalen van
de mondiale duurzame ontwikkelingsdoelen (SDGs). Het klimaatbestendig maken (Climate
proofing) van externe investeringsinstrumenten en acties van de EU is een ontwikkeling
die Nederland verwelkomt.

Het kabinet verwelkomt de oproep van de Commissie om klimaatfinanciering voor mondiale
adaptatie te verhogen. Daarbij spant het kabinet zich in voor een gebalanceerde publieke
financiering voor adaptatie en mitigatie en streeft naar dezelfde ambitie voor de
EU. De ambitie om mondiaal meer private klimaatfinanciering te mobiliseren met publieke
middelen wordt ondersteund door het kabinet. Het kabinet streeft naar verbeterde toegang
tot klimaatfinanciering voor kwetsbare landen en groepen (zoals vrouwen en kleine
boeren). Landen met beperkte middelen (de minst ontwikkelde landen (LDCs) en met name
Afrikaanse landen) die hard worden geraakt door klimaatverandering dienen goede ondersteuning
te ontvangen bij het opstellen van adaptatieplannen. Het kabinet zet zich mondiaal
in om klimaatadaptatie hoog op de politieke agenda te zetten en trekt daarbij samen
op met andere Europese landen.

Gevolgen voor de brede welvaart

De Tweede Kamer verzoekt met de Motie van het lid Van Raan6 om bij voorstellen voortkomend uit de Green Deal rekening te houden met welvaart
in brede zin. Het kabinet kijkt bij welvaart in brede zin naar vier aspecten: kwaliteit
van leven voor huidige generaties, kapitaalvoorraden voor latere generaties, grensoverschrijdende
effecten en de verdeling van kosten en baten. Ten aanzien van deze mededeling worden
de effecten op alle vier de aspecten door het kabinet als positief beoordeeld. De
invulling wordt aan de lidstaten zelf overgelaten waardoor het kabinet kan werken
aan een adaptatiestrategie waarbij de kosten evenredig worden verdeeld. De baten zullen
alle groepen van de samenleving ten goede komen. Maatregelen om Nederland klimaatbestendig
te maken verminderen de risico’s voor de samenleving, zowel op economisch vlak als
op het gebied van de volksgezondheid, sociaaleconomische omstandigheden/effecten en
de kapitaalvoorraden voor latere generaties (sociaal, economisch, natuurlijk, menselijk).

c) Eerste inschatting van krachtenveld

Over het algemeen is de nieuwe strategie positief ontvangen. De discussie zal vooral
in het tweede kwartaal van 2021 vorm krijgen vanwege het voornemen van het Portugees
Voorzitterschap om Raadsconclusies aan te nemen tijdens de Europese Milieuraad van
21 juni 2021. Diverse lidstaten hebben, net als Nederland, reeds het belang benadrukt
van het inzetten op nature-based solutions en het belang onderstreept dat de Commissie
moet toewerken naar het nemen van (concrete) implementatiemaatregelen. Een aantal
lidstaten hebben aangegeven de adaptatieproblematiek met betrekking tot water, net
als Nederland hoog op de agenda te willen zetten. Meerdere lidstaten hebben aangegeven
de samenwerking met omringende derde partnerlanden te zullen opzoeken.

De positie van het Europees Parlement is vooralsnog onbekend en er is nog geen rapporteur
aangesteld.

4. Grondhouding ten aanzien van bevoegdheid, subsidiariteit, proportionaliteit, financiële
gevolgen en gevolgen op het gebied van regeldruk en administratieve lasten

a) Bevoegdheid

De grondhouding ten opzichte van de bevoegdheid van de EU is positief. De mededeling
heeft betrekking op meerdere beleidsterreinen van de Unie, met name op die van milieu.
Op dit terrein heeft de EU een gedeelde bevoegdheid met de EU-lidstaten (zie artikel
4, lid 2, onder e VWEU). Voor zover het ruimtelijke ordening betreft ligt de bevoegdheid
bij de lidstaten. Gezien de onlosmakelijke verbondenheid van klimaatadaptatie met
ruimtelijke ordening is het onvermijdelijk dat bij het vergaren van kennis over mogelijke
maatregelen ook hieraan aandacht wordt besteed door de Commissie. Aangezien het op
het gebied van ruimtelijke ordening echter louter lijkt te gaan om informatieverschaffing,
levert dit geen bevoegdheidsprobleem op.

b) Subsidiariteit

De grondhouding ten aanzien van de subsidiariteit voor de mededeling is positief.
Het grensoverschrijdende karakter van de (aanpak van de) klimaatproblematiek rechtvaardigt
optreden op EU-niveau. Naast acties op lokaal, regionaal, nationaal en mondiaal niveau
dienen op Europees niveau acties te worden ondernomen om een klimaatbestendige samenleving
te realiseren. Het voorgenomen optreden op EU-niveau is daarom gerechtvaardigd.

c) Proportionaliteit

De grondhouding ten aanzien van de proportionaliteit is positief. Het optreden zoals
aangekondigd in de mededeling is geschikt om lidstaten te ondersteunen bij realisatie
van de afspraak uit de Overeenkomst van Parijs en de uitvoering van de verordening
voor een Europese klimaatwet om de gevolgen van klimaatverandering aan te pakken.
De uitvoering wordt aan de lidstaten zelf over gelaten. De mededeling bevat geen verplichtingen
aanvullend op de verordening voor een Europese Klimaatwet, zodat het aan de lidstaten
is om te bezien welke maatregelen op hun grondgebied noodzakelijk zijn. Het aangekondigde
optreden laat daarom voldoende ruimte aan de lidstaten en gaat niet verder dan noodzakelijk.

d) Financiële gevolgen

De mededeling brengt in beginsel geen financiële gevolgen met zich mee. Wel zullen
de rijksoverheid en de decentrale overheden mogelijk kosten dragen met betrekking
tot het delen van kennis in Europa, om tot werkbare oplossingen te komen. Daar staat
echter de toegang tot de kennis van andere lidstaten tegenover. Financiering van klimaatadaptatie
is onderdeel van de algemene financiering van het klimaatbeleid, gebaseerd op de afspraak7 dat het Europese herstelinstrument en het MFK 2021–2027 gezamenlijk ten minste 30%
aan klimaat moeten bijdragen. Het kabinet is dan ook van mening dat eventueel benodigde
EU-middelen gevonden dienen te worden binnen de in de Raad afgesproken financiële
kaders van de EU-begroting 2021–2027 en Next Generation EU en dat deze moeten passen
bij een prudente ontwikkeling van de jaarbegroting.

Eventuele budgettaire gevolgen voor de nationale begroting worden ingepast op de begroting
van het beleidsverantwoordelijke departement, conform de regels van de budgetdiscipline.
Er zal hierbij ook gekeken worden naar de financiële gevolgen voor decentrale overheden.

Om de decentrale veerkracht te helpen versterken geeft de Commissie in haar mededeling
aan dat financiële steun in toenemende mate beschikbaar is via de Europese structuur-
en investeringsfondsen, zoals het Cohesiefonds, het Europees Fonds voor regionale
ontwikkeling, het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling, het Europees
Fonds voor maritieme zaken en visserij en het Europees Sociaal Fonds (plus) en het
Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF).

e) Gevolgen voor regeldruk, administratieve lasten en concurrentiekracht

De mededeling sluit goed aan bij het staand nationaal beleid. Aangezien in de mededeling
niet is voorzien in nieuwe regelgeving noch in concrete nieuwe beleidsvoorstellen
zijn er geen gevolgen voor de regeldruk. Wel is er sprake van mogelijke inbedding
van klimaatadaptatie in bestaande regelgeving. Het kabinet zal in dergelijke gevallen
letten op de gevolgen voor de regeldruk.

Het voorstel van de Commissie heeft eveneens geen gevolgen voor administratieve lasten.
Het kabinet is voornemens de huidige NAS te evalueren en actualiseren, daarbij rekening
houdend met de nieuwe EU Klimaatadaptatie strategie en de Europese Klimaatwet. Mogelijkerwijs
vloeien uit die actualisatie enige aanvullende administratieve lasten voort. Bij de
uitwerking van eventuele maatregelen ten behoeve van dit proces zal het kabinet rekening
blijven houden met de gevolgen van de administratieve lasten.

Het kabinet ziet de omschakeling naar een klimaatbestendige samenleving als een kans
om het concurrentievermogen van zowel Nederland als de EU te versterken. Een tijdige
omschakeling biedt lange termijn zekerheid voor het bedrijfsleven. De mededeling biedt
kansen voor de Nederlandse kennisinstituten, bedrijven en overheidsorganisaties die
internationaal gewaardeerde partners zijn voor innovatie en investeringen die bijdragen
aan het vergroten van de weerbaarheid in kwetsbare sectoren, landen, regio’s en steden.
De EU kan met de voorgestelde acties uit de mededeling een toonaangevende positie
in de mondiale transitie naar een duurzame, klimaatbestendige en klimaat neutrale
wereld innemen.