Brief regering : Herstel Toeslagen

Nr. 772
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARISSEN VAN FINANCIËN EN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 december 2020

Afgelopen donderdag heeft de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag
haar rapport «Ongekend Onrecht» aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 35 510, nr. 2). Het rapport laat een schokkend beeld zien. Veel ouders die getroffen zijn door
de problemen met de kinderopvangtoeslag maakten geen schijn van kans. De grondbeginselen
van de rechtstaat zijn geschonden. De commissie verwijt dit niet alleen de uitvoering
– specifiek de Belastingdienst/Toeslagen – maar ook de wetgever en de rechtspraak.

De commissie doet een dringend beroep op alle betrokken staatsmachten om bij zichzelf
te rade te gaan hoe in de toekomst herhaling kan worden voorkomen en hoe het ontstane
onrecht alsnog kan worden rechtgezet. Dat beroep nemen wij ons zeer ter harte. We
komen daarom half januari met een uitgebreide reactie op het rapport.

De commissie sluit haar constateringen af met de terechte vaststelling dat excuses
alleen niet genoeg zijn. De overheid moet de getroffenen nu zo snel mogelijk helpen.
Dat onderschrijven wij. Het terugwinnen van het vertrouwen is essentieel voor het
functioneren van de overheid. Daarom kiest het kabinet er nu voor om bovenop de afspraken
die we al eerder met elkaar hebben gemaakt, extra in te zetten om ruimhartiger en
sneller getroffen ouders te compenseren.

U weet dat wij al eerder hebben gekeken hoe de herstelaanpak zo snel en zo goed mogelijk
kan worden vormgegeven. Er zijn goede redenen waarom voor de huidige aanpak is gekozen.
Mensen verdienen nu echt individuele aandacht, een definitief antwoord op wat er is
gebeurd, en compensatie die daarbij past en hen uit de problemen helpt waar zij door
toedoen van de overheid in zijn beland. Dat vergt een zorgvuldig proces en dat kost
tijd. Daar zijn we nu echt voortvarend mee aan de slag: we hebben de 430 ouders met
de meest acute en schrijnende problemen dit jaar kunnen helpen. Met die aanpak willen
we dus ook doorgaan, voor iedereen die daaraan behoefte heeft en tegelijkertijd een
extra stap zetten.

Wij verbreden de compensatieregeling, zodat het onderscheid tussen de hardheidsregeling
en de compensatieregeling verdwijnt. Het rapport van de Parlementaire Ondervragingscommissie
Kinderopvangtoeslag laat zien dat ouders het slachtoffer zijn geweest van een collectief
falen van alle staatsmachten. Dat geldt specifiek voor de ouders die zijn getroffen
door het «alles-of-niets» karakter van de kinderopvangtoeslag. Ouders die zijn getroffen
door dit collectieve falen hebben vergelijkbare schade opgelopen als de ouders die
gedupeerd zijn door vooringenomen handelen door de Belastingdienst en verdienen ook
dezelfde regeling.

Wij zien de zorgen die er zijn over het huidige tempo van de hersteloperatie. In de
hersteloperatie wordt hard gewerkt om ouders écht te helpen. Maar dit zorgt er tegelijkertijd
voor dat ouders lang moeten wachten op herstel. Dat zij na jaren niet te zijn gehoord,
nu weer het gevoel hebben voor een dichte deur te staan. Daarom nemen we drie maatregelen
die eraan moeten bijdragen dat mensen sneller recht wordt gedaan.

Allereerst wil het kabinet alle getroffen ouders een aanbod doen om alvast een bedrag
van € 30.000 uit te keren. Het aanbod staat open voor alle ouders die gedupeerd zijn
door de «alles-of-niets» uitleg van de kinderopvangtoeslag of de buitensporige fraudejacht.
Dit bedrag wordt niet verrekend met lopende toeslagen en hoeft niet terug te worden
betaald. Ouders die al eerder een bedrag hebben ontvangen, worden aangevuld tot € 30.000.
De uitvoering wordt zo snel mogelijk opgepakt, beginnend met eerste betalingen in
januari zodat we alle ouders uiterlijk mei het aanbod hebben gedaan. Dit doet niets
af aan het recht dat mensen hebben op een integrale behandeling. Als ouders meer schade
hebben geleden of aanvullende hulp wensen, dan worden zij uiteraard alsnog volledig
geholpen door de herstelorganisatie. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn indien zij
niet alleen bij de Belastingdienst, maar ook op andere plekken andere schulden hebben.
In dat geval werkt de herstelorganisatie met hen aan een oplossing om van deze schulden
af te komen, zodat mensen een nieuwe start kunnen maken.

Ten tweede investeert het kabinet extra in het opschalen van de hersteloperatie. Hierdoor
kunnen mensen die ondersteuning nodig hebben, sneller worden geholpen.

Ten derde legt het kabinet snel contact met alle gedupeerden. Gemeenten gaan alle
ouders actief bellen en hen hulp aanbieden. Ook zullen we in samenspraak met gemeenten
fysieke loketten opzetten op verschillende plekken in het land, waar ouders die dit
willen, in korte tijd geholpen kunnen worden.

Het kabinet wil ook een gebaar maken richting getroffen kinderen. In de verhalen van
ouders is duidelijk geworden dat de schade niet alleen is beperkt tot ouders, maar
dat het ook een grote impact heeft op de levens van hun kinderen. Om die reden onderzoekt
het kabinet op welke wijze recht kan worden gedaan aan het leed dat hen is aangedaan.
Dit gaat niet alleen om compensatie, het gaat er ook om hen een extra duw in de rug
te geven en weer een toekomst te bieden. Het kabinet zal dit zo snel mogelijk en in
overleg met het Kindpanel uitwerken.

Deze extra maatregelen brengen dilemma’s met zich mee die zien op de rechtmatigheid,
doeltreffendheid en uitvoerbaarheid. Doordat we kiezen voor een spoedige uitbetaling
van een bedrag ineens, zullen er ook ouders tussen zitten die bij een volledige behandeling
niet of niet geheel recht op dat bedrag hadden gehad. Het kan zo zijn dat schuldeisers
beslag leggen op (een deel van) het bedrag dat ouders ontvangen. Het kabinet zal zich
inzetten om deze risico’s waar mogelijk te beperken. We gaan bijvoorbeeld overleggen
met schuldeisers om te zorgen dat het bedrag ook ten goede komt aan ouders en niet
direct volledig verdwijnt in aflossing van schulden.

Nu staat voorop dat het geld snel bij de ouders terecht moet komen. Deze risico’s
nemen wij dus bewust, omdat zij niet alleen compensatie wil bieden voor de geleden
schade. Het kabinet wil een begin van herstel van vertrouwen in de overheid opbouwen.
Niet iedereen is getroffen door deze problematiek, maar het had wel iedereen kunnen
overkomen. En dus wil het kabinet ondubbelzinnig laten weten dat dit onacceptabel
is, en dat slachtoffers van overheidsfalen genoegdoening krijgen.

Wij zijn ons volledig bewust dat ook met de nu aangekondigde versnelling en verruiming
van de compensatie het voor mensen nog steeds als (te) lang kan voelen, voordat zij
hun recht krijgen. Er zal dus blijven gelden dat we ons maximaal blijven inzetten
om iedereen zo goed mogelijk te helpen.

Herstel van wat er fout is gegaan heeft de hoogste prioriteit voor het kabinet en
is een gezamenlijke kabinetsaanpak. Een nieuw op te zetten Ministeriële Commissie
Hersteloperatie zal sturing geven aan de verdere uitwerking en zorgen voor een spoedige
voortgang.

We gaan graag met uw Kamer het gesprek aan over de maatregelen. Het kabinet biedt
uw Kamer ook de mogelijkheid om in een technische briefing een toelichting te krijgen
op de aangekondigde maatregelen. Zoals gezegd komen we medio januari met een uitgebreide
reactie op het rapport waarin ook zal stil worden gestaan bij de verdere uitwerking
van deze maatregelen en de brede analyse van de Parlementaire ondervragingscommissie
Kinderopvangtoeslag.

De Staatssecretaris van Financiën,
A.C. van Huffelen

De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
B. van 't Wout