Brief regering : Reactie op internetconsultatie ontwerpbesluit metalendrankverpakkingen

Nr. 142
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 november 2020

Blikjes horen niet in het milieu thuis. Met uw Kamer ben ik van mening dat een gerichte
aanpak nodig is om de hoeveelheid blikjes in het zwerfafval terug te dringen. Als
onderdeel van het tweesporenbeleid heb ik regelgeving in voorbereiding om statiegeld
op metalen drankverpakkingen op te kunnen leggen. In het kader van de voorhangprocedure,
heb ik uw Kamer op 9 oktober jl. het ontwerp van het Besluit maatregelen metalen drankverpakkingen
aangeboden (Kamerstuk 28 694, nr. 137). Gelijktijdig is een internetconsultatie gestart. Uw Kamer heeft verzocht om een
overzicht te ontvangen van de reacties op deze internetconsultatie. Met deze brief
bied ik u het gevraagde overzicht van de binnengekomen reacties, ten behoeve van het
AO Circulaire Economie op 2 december. Op basis van de reacties zal het conceptbesluit
waar nodig worden aangepast. Tevens zal de reactie op de consultatie zoals gebruikelijk
worden gepubliceerd. Mijn inzet is om de voorhang voor het kerstreces af te ronden
en het ontwerpbesluit aan de Raad van State aan te bieden.

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft 37 reacties ontvangen naar aanleiding
van de internetconsultatie. Particulieren zijn in hun reacties overwegend voor het
invoeren van statiegeld op blikjes en vinden het een logische stap in het tegengaan
van zwerfvuil. Een groot deel van deze reacties pleit ervoor direct tot invoering
te besluiten. Een klein deel van de particulieren die hebben gereageerd geeft aan
statiegeld op blikjes geen goed idee te vinden, met name vanwege het extra gedoe en
de kosten.

De Consumentenbond geeft in zijn reactie aan een panelonderzoek onder zijn leden te
hebben uitgevoerd waaruit blijkt dat 75% voorstander is van statiegeld op blikjes.
Een statiegeldbedrag tussen de 10 en 25 eurocent per blikje heeft daarbij de voorkeur.
Voor de duidelijkheid voor consumenten is het volgens de Consumentenbond gewenst dat
er geen uitzonderingen gemaakt worden tussen verschillende soorten blikjes en dranken.
Ook pleit de Consumentenbond ervoor om alternatieve inzameling, zoals inzameling via
PMD-afval, niet mee te tellen bij het halen van de inzameldoelstelling. Bij een statiegeldverplichting
hoort ook een consumentvriendelijk inzamelsysteem. Dat betekent in de ogen van de
Consumentenbond een innameverplichting voor verkooppunten van drankblikjes.

Verschillende gemeenten hebben inbreng geleverd op het besluit. Zij vragen het besluit
voor statiegeld op blikjes naar voren te halen zodat het nog binnen deze regeerperiode
valt, omdat uit de zwerfafvalmonitor nu al geconcludeerd kan worden dat de benodigde
daling niet gehaald gaat worden en dat statiegeld op blikjes onvermijdelijk is. Tevens
vragen zij geen uitzondering op te nemen waarmee ook blikjes die via «niet-gescheiden
systemen» worden ingezameld, meegeteld mogen worden om de gescheiden inzameldoelstelling
te behalen. Deze routes gaan zwerfafval niet tegen en deze routes meetellen bij de
doelstelling ondermijnt de effectiviteit van het statiegeldsysteem op voorhand, aldus
deze gemeenten. Ook vragen gemeenten om zuivel en sappen mee te nemen in de voorgenomen
statiegeldregeling op blikjes en aandacht te hebben voor het voorkomen van een grootschalige
verschuiving van metalen drankverpakkingen naar andere verpakkingen. Daarbij wordt
door de gemeentelijke reinigingsdiensten (NVRD) specifiek aandacht gevraagd voor een
mogelijke verschuiving naar de verkoop van bier in kunststofflessen. Tot slot pleiten
verschillende gemeenten voor een innameverplichting voor verkooppunten.

De milieuorganisaties Recycling Netwerk Benelux, Natuur & Milieu, de Plastic Soup
Foundation, de Plastic Soup Surfer, Greenpeace en Stichting de Noordzee, hebben gezamenlijk
een reactie ingediend. Deze organisaties pleiten ervoor om het beslismoment voor statiegeld
op metalen drankverpakkingen naar voren te halen, zodat het besluit nog binnen deze
regeerperiode valt. Zij stellen dat uit de monitoring van Rijkswaterstaat over de
eerste helft van 2020 blijkt dat het aantal blikjes in het zwerfafval niet is afgenomen
en dat er geen enkel systeem of structuur voor het bedrijfsleven is om aan de prestatiedoelen
te voldoen. Tevens geven deze organisaties aan dat er een duidelijke politieke wil
is om statiegeld op blikjes in te voeren en dat ook stakeholders uit het bedrijfsleven
snel duidelijkheid willen. De milieuorganisaties juichen toe dat er voor metalen drankverpakkingen
een 90% gescheiden inzamelingdoelstelling is opgenomen en zij pleiten ervoor geen
uitzonderingen in de vorm van het meetellen van blikjes ingezameld via het PMD toe
te staan om aan de 90% gescheiden inzamelingdoelstelling te voldoen. Tevens stellen
deze organisaties dat een innameplicht voor verkooppunten onderdeel moet zijn van
de regelgeving, omdat: er anders te weinig garanties zijn dat de 90% gescheiden inzamelingdoelstelling
wordt gehaald; de onderhandelingspositie van verkooppunten ten aanzien van producenten
te sterk wordt; er een risico is op een onduidelijke situatie voor de consument; en
een innameplicht voor verkooppunten nodig is voor effectieve controle en handhaving.
De milieubeweging pleit ervoor dat de statiegeldregelgeving van toepassing is op alle
blikjes, inclusief sappen en zuivel, en ook geldt voor knijpzakjes. Het wettelijke
minimum statiegeldbedrag dient in de ogen van milieuorganisaties 25 cent te worden
om de 90% gescheiden inzameling te kunnen garanderen. Tot slot pleit de milieubeweging
ervoor blikjes onder de Single-Use Plastics richtlijn te laten vallen.

Het Afvalfonds Verpakkingen heeft mede namens de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie
(FNLI) en het CBL (belangenbehartiger van de supermarkten) een reactie gegeven op
het ontwerpbesluit. Het verpakkende bedrijfsleven stelt in deze reactie dat er geen
aanleiding is voor een wettelijke inzameldoelstelling en dat een wettelijke inzameldoelstelling
bovenop het introduceren van statiegeld nooit onderdeel geweest is van de gemaakte
afspraken en ook niet rechtstreeks volgt uit de aangenomen Kamermoties. Voorts stelt
het verpakkende bedrijfsleven dat de voorgestelde inzameldoelstelling van 90 procent
gescheiden inzameling niet realistisch is en dat deze als zodanig door het ministerie
ook niet onderbouwd of onderzocht is. Tot slot stelt het verpakkende bedrijfsleven
dat de voorgestelde inzameldoelstelling onnodig discriminatoir is, omdat deze onderscheid
maakt tussen verschillende soorten blikjes. Vanuit het perspectief van kwaliteit en
circulaire economie bestaat volgens het bedrijfsleven echter geen verschil tussen
blikjes die dezelfde afvalroute afleggen.

LTO Nederland stelt in haar reactie dat zwerfafval een probleem is voor boeren. LTO
is verheugd dat een forse en snelle reductiedoelstelling wordt gekoppeld aan heldere
maatregelen bij het niet behalen van die doelstelling op korte termijn. LTO vraagt
met name aandacht voor het dierenleed dat veroorzaakt door zwerfafval van blikjes.
Volgens LTO krijgen koeien de versnipperde blikjes binnen via het voer, waarbij de
scherpe delen schade veroorzaken in de voormagen van koeien. LTO stelt dat naar schatting
jaarlijks 12.000 koeien letsel oplopen door het binnenkrijgen van scherp afval en
dat 4.000 runderen dat niet overleven. Naast het dierenleed refereert LTO aan de hoge
maatschappelijke kosten veroorzaakt door zwerfafval. Ook heeft een aantal veehouders
individueel gereageerd op de internetconsulatie. Ook zij pleiten voor invoering van
statiegeld op blikjes om dierenleed te voorkomen.

De Belangenvereniging voor de zelfstandige tankstationondernemer (BETA) steunt het
tegengaan van zwerfvuil, maar stelt dat de inname van blikjes en teruggave van statiegeld
voor de BETA-achterban van mkb-ers niet of heel moeilijk uitvoerbaar is.

Metalen Verpakkingen Nederland (MVN) is de brancheorganisatie van fabrikanten van
metalen verpakkingen. Deze branche stelt dat door statiegeld weliswaar een reductie
zal plaatsvinden van blikjes en flesjes in het zwerfafval, maar dat het generieke
zwerfafval niet zal verdwijnen. Het blijft daarmee volgens de MVN van cruciaal belang
dat gemeenten en overheden hun verantwoordelijkheden blijven nemen door voldoende
handhavingscapaciteit te leveren en voorzieningen te creëren waardoor zwerfafval niet
ontstaat. Volgens de MVN houdt de bestaande zwerfafval monitor geen rekening met de
mate en frequentie van opruimen en zijn de uitkomsten ervan niet representatief voor
heel Nederland. MVN verzoekt om een wetenschappelijk verantwoord en betrouwbaar statistisch
onderzoek in te richten met feitelijke metingen bij alle partijen die verantwoordelijk
zijn voor het opruimen van het zwerfafval. Om verwarring te voorkomen voor de burger
stelt MVN voor om het besluit voor statiegeld op blikjes te laten gelden voor alle
metalen drankenblikjes, inclusief de blikjes met zuiveldranken en sappen. Wel stelt
MVN dat metalen drankverpakkingen zonder directe drinkwaar (zoals limonadesiroop),
zelden tot nooit in het zwerfafval voorkomen omdat deze overwegend thuis gebruikt
worden. Omdat retournamesystemen volgens MVN niet bedoeld zijn voor deze, vaak grotere
metalen verpakkingen, pleit MVN ervoor de regelgeving van toepassing te laten zijn
op alle dranken in metalen drankverpakkingen met een maximale inhoud van 0,6 liter.
Tevens verzoekt de MVN om, bij het opzetten van het systeem, het gemak voor de consument
leidend te laten zijn en dat het moet bijdragen aan het minimaliseren van zwerfafval.
Een inzamelverplichting voor (bijna) alle verkooppunten zou passend zijn. Tevens vraagt
de MVN aandacht voor het voorkomen van kruisfinanciering tussen statiegeld op plastic
flesjes en metalen blikjes. De MVN verzoekt tot slot om de aanleiding van het besluit
aan te passen, omdat volgens de MVN door onderzoek is aangetoond dat er geen relatie
is tussen de sterfte van runderen en blikjes in zwerfafval.

Recycling Aluminium Verpakkingen Nederland (RAVN) is van mening dat al vanaf de start
in 2021 het nieuwe Nederlandse statiegeldsysteem voor plastic flesjes geschikt moet
zijn voor de inname van drankblikjes. De terugnamemachines kunnen volgens de RAVN
het beste in of nabij de supermarkt worden geplaatst. Andere belangrijke verkooppunten
zoals de Horeca, benzinestations of trein-, bus- en metrostations zouden ook de plaatsing
van een of meer RVM's kunnen overwegen, evenals organisatoren van «outdoor» evenementen
zoals muziekfestivals of sportmanifestaties. Inzameling bij kleinere verkooppunten
zoals kiosken, strandtenten en sportverenigingen kan in de ogen van RAVN plaatsvinden
via grote en stevige plastic zakken. Er kan worden overwogen om alvast met proefprojecten
voor «vrijwillige inname» van blikjes te beginnen, die dan in 2022 worden omgezet
naar een volwaardig statiegeldsysteem. De ervaring in het buitenland met statiegeld
heeft volgens de RAVN geleerd dat er geen hygiëne-problemen optreden bij een volledige
dekking van het statiegeldsysteem. Wel stelt ook de RAVN dat vanwege de technische
beperkingen van de huidige innamemachines grotere metalen verpakkingen voor limonade
moeten worden uitgezonderd.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
S. van Veldhoven-van der Meer