Brief regering : Bestuurlijke afspraken aardbevingsgebied Groningen

Nr. 830
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES EN ECONOMISCHE
ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 november 2020

Wij hebben vandaag bestuurlijke afspraken op hoofdlijnen gemaakt met de provincie
Groningen en de zeven gemeenten in het aardbevingsgebied1. Groningen wordt veiliger door het besluit van het kabinet om de gaswinning uit het
Groningenveld af te bouwen. Daarnaast is de bouwkundige kennis van de gevolgen van
aardbevingen op woningen toegenomen en is er een typologie-aanpak ontwikkeld waarmee
woningen sneller kunnen worden beoordeeld. Deze ontwikkelingen hebben gevolgen voor
de versterkingsopgave. Door toepassing van de nieuwe inzichten kan veel sneller duidelijkheid
worden geboden aan inwoners over de veiligheid van hun woning. Ook is daardoor aannemelijk
dat een groot deel van de gebouwen in Groningen die nu beoordeeld zullen worden geen
of minder zware versterkingsmaatregelen meer nodig heeft.

Tegen deze achtergrond blijven wij ons onverkort inzetten om die woningen die nu in
het versterkingsproces zitten zo snel mogelijk te beoordelen en waar nodig te versterken.
We weten vanuit het verleden dat door toepassing van de nieuwe inzichten soms onuitlegbare
verschillen ontstaan in een straat wijk of dorp, wat ook wij onwenselijk achten. Met
de gemaakte afspraken beogen we hoofdzakelijk twee dingen: meer keuzemogelijkheid
voor bewoners en het voorkomen van onterechte ongelijkheid. Op deze manier wordt een
belangrijke stap gezet om bewoners van het gebied duidelijkheid te bieden over de
versterking van hun eigen woning.

Het kabinet trekt daarom € 1,42 mld. extra uit om uitvoering van de afspraken mogelijk
te maken. Deze middelen worden bij de Voorjaarsnota 2021 verwerkt in de Rijksbegroting.
De regionale overheden dragen voorts € 100 mln. bij uit het Nationaal Programma Groningen
(NPG) waardoor er ruim € 1,5 mld. beschikbaar komt. Kosten voor de veiligheid en de
afhandeling van de schade blijft het kabinet uiteraard op NAM verhalen.

In deze brief lichten wij de gemaakte afspraken toe. De bestuurlijke afspraken zitten
als bijlage bij deze brief2. Tevens zijn twee adviezen bijgevoegd van het Adviescollege Veiligheid Groningen
(ACVG): het advies beoordeling Zandplaten Zuid (Delfzijl) en het advies over gebruik
tijdvakken3. Met de gemaakte afspraken is tevens uitvoering gegeven aan drie moties van uw Kamer
over een clustergewijze aanpak om het ontstaan van scheidslijnen tegen te gaan4 en toezeggingen die de Minister van BZK aan uw Kamer heeft gedaan in de AO’s Mijnbouw/Groningen
van 24 juni (Kamerstuk 33 529, nr. 726) en 10 september jl. (Kamerstuk 33 529, nr. 804)

Afspraken over de versterkingsoperatie

Afhankelijk van de fase van het proces van opname, beoordeling en versterking waarin
een adres zich bevindt, zijn verschillende afspraken en keuzemogelijkheden van toepassing.
In de afspraken onderscheiden wij de volgende categorieën:

a) adressen waarvoor een versterkingsadvies is gedeeld met de bewoners of nagenoeg gereed
is;

b) adressen die in aanmerking komen voor clustering en maatwerk gericht op het tegengaan
van moeilijk uitlegbare verschillen;

c) adressen waarvoor nog geen versterkingsadvies is en die niet in aanmerking komen voor
clustering en maatwerk.

Verder zijn afspraken gemaakt over de financiering van inpassingskosten en over financiële
ruimte voor de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) om op dit moment onvoorziene
situaties snel te kunnen oplossen. Tot slot hebben wij afspraken gemaakt over investeringen
in toekomstperspectief van inwoners gericht op woningverbetering en verduurzaming
voor alle woningen in het aardbevingsgebied, ondersteuning voor verschillende sectoren
(agro, erfgoed, MKB), continuering van de inzet op het gebied van en sociale en emotionele
ondersteuning en de economische en duurzame ontwikkeling van de regio.

Adressen met beoordeling

Alle gebouwen waarvoor een versterkingsadvies is gedeeld met de bewoner worden conform
dat advies versterkt, indien de bewoner daarvoor kiest. Datzelfde geldt voor de beoordelingen
die al zover in het proces zitten dat het terughalen tot vertraging zou leiden. Deze
categorie bestaat daarmee uit circa 13.000 adressen. Deze groep bewoners krijgt de
mogelijkheid hun huis opnieuw te laten beoordelen tegen de nieuwste inzichten, voor
zover de uitvoering nog niet is gestart of afgerond. In beginsel wordt voor de herbeoordeling
de typologieaanpak gehanteerd. Bewoners in deze categorie krijgen een keuzemogelijkheid.
Zij krijgen de keuze tussen het onverkort laten doorgaan van hun oude versterkingsadvies,
of een herbeoordeling volgens de nieuwste inzichten. Dit gaat om de beoogde typologie-aanpak,
die begin volgend jaar beschikbaar komt. Als eigenaren kiezen voor dit herbeoordelingstraject
ontvangen zij ter compensatie een financiële tegemoetkoming € 30.000,– per adres voor
verbetering en verduurzaming van de woning, waarvan een deel vrij besteedbaar.

Deze eigenaren krijgen zodoende regie over keuzes met betrekking tot hun woning. Zij
krijgen uiteraard de noodzakelijke informatie en tijd om een onderbouwde keuze te
kunnen maken en krijgen de mogelijkheid tot onafhankelijke ondersteuning bij het maken
van een keuze. Aangezien nog niet alle beoordelingen verstrekt zijn krijgen alle bewoners
die van dit aanbod gebruik kunnen maken voor 1 januari 2021 bericht, of zo veel eerder
als het versterkingsadvies beschikbaar is. De eerste prioriteit zal worden gelegd
bij die bewoners die nu in het proces van besluitvorming zitten.

Adressen die in aanmerking komen voor clustering en maatwerk

Het invoeren van de nieuwe Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) kan, zoals we ook
in het verleden hebben gezien, op plaatsen leiden tot onwenselijke verschillen tussen
woningen die bij elkaar in de buurt staan. Hiervoor heeft zowel de regio als uw Kamer
aandacht gevraagd van het kabinet. Het is voor bewoners niet altijd uitlegbaar dat
hun woning geen versterking nodig heeft terwijl een vergelijkbare woning in de buurt
ingrijpend wordt versterkt. Een belangrijk onderdeel van de gemaakte afspraken gaat
daarom over hoe we met die ongelijkheid omgaan en hoe we bewoners daarin tegemoet
kunnen komen.

De regio heeft een limitatieve inventarisatie gemaakt in welke straten, wijken of
dorpen door het hanteren van verschillende NPR-versies onuitlegbare verschillen dreigen
te ontstaan en welke woningen daarom in aanmerking zouden moeten komen voor clustering.
Het gaat dan om woningen van bewoners die nog geen versterkingsadvies hebben, terwijl
soortgelijke woningen in die straten of wijken al wel een versterkingsadvies hebben
ontvangen. Dit betreft circa 4.000 adressen die reeds onderdeel waren van de versterkingsopgave.
Voor een deel van die woningen waren al afspraken gemaakt of zijn de afspraken in
een finaal stadium. Deze afspraken blijven van kracht en zijn leidend voor de uitvoering.
Zo zijn wij er voor het Hart van Opwierde in Appingedam afgelopen zomer al in geslaagd
om, in goed overleg met een vertegenwoordiging van de bewoners, overeenstemming te
bereiken over een oplossing met alle betrokken partijen (Kamerstuk 33 529, nr. 797). Ook voor de Zandplatenbuurt Zuid in Delfzijl is begin september overeenstemming
bereikt over de financiering van sloop en nieuwbouw waardoor dreigende ongelijkheid
met de Zandplatenbuurt Noord wordt tegengegaan.

Voor de overige woningen in de clustergebieden is het uitgangspunt dat alle adressen
waar nog geen beoordeling ligt, worden beoordeeld volgens de actuele inzichten. Indien
uit deze beoordeling blijkt dat er versterkingsmaatregelen nodig zijn, worden deze
uitgevoerd. In aanvulling hierop komen deze adressen, net als voor woningen die al
beschikken over een beoordeling, in aanmerking voor een tegemoetkoming van € 30.000,-
voor verbetering en verduurzaming van de woning. Zo wordt recht gedaan aan het verschil
met vergelijkbare woningen in de directe omgeving die ook de mogelijkheid hebben gekregen
om (op basis van herbeoordeling) hun woning te laten versterken op basis van de nieuwe
inzichten. Een beperkt aantal woningen kan in plaats van de tegemoetkoming aanspraak
maken op aanvullende maatregelen om specifieke problematiek op te lossen, om eigenaren
die zich onveilig voelen tegemoet te komen. Dit zal vooral bestaan uit aanvullende
versterkingsmaatregelen. Voor een zeer beperkt deel van de woningen is sloop/nieuwbouw
nog aan de orde, als gevolg van het feit dat vergelijkbare woningen in de directe
omgeving ook voor sloop/nieuwbouw in aanmerking zijn gekomen. In deze situaties zal
gekeken worden naar een maatwerkoplossing.

De gemeenten en de NCG zullen de bewoners-eigenaren uiterlijk 1 maart 2021 informeren
over de mogelijkheden die op hun situatie van toepassing zijn. Voor compensatie en
maatregelen aan woningen in deze clustergebieden die niet bij NAM in rekening kunnen
worden gebracht, trekt het Rijk in totaal € 300 mln. uit.

Overige adressen in de werkvoorraad

Zoals hierboven aangegeven worden de adressen uit de werkvoorraad van ruim 26.000
geïdentificeerde woningen die nog niet zijn beoordeeld en geen deel uitmaken van een
clustergebied, beoordeeld volgens de nieuwste inzichten. Dit zal gebeuren aan de hand
van de typologieaanpak. De versnelling met de typologieaanpak neemt niet weg dat de
bewoners in deze groep vaak al lang wachten op een beoordeling van hun woning. Ter
compensatie voor de lange doorlooptijd, de daarmee samenhangende verwachtingen en
mogelijk uitgesteld onderhoud aan de woning, ontvangen ook deze eigenaren een financiële
tegemoetkoming, in de vorm van subsidie van in totaal € 17.000,- per adres voor woningverbetering
en -verduurzaming. Alle eigenaren die voor deze compensatie in aanmerking komen krijgen
uiterlijk 1 mei 2021 bericht.

Gebiedsfonds

In aanvulling op de € 300 mln. die beschikbaar is gesteld voor clustering en maatwerk
wordt € 300 mln. (€ 250 mln. Rijk, € 50 mln. uit NPG) beschikbaar gesteld om de kosten
te dekken die gemeenten maken in verband met de versterkingsopgave. Deze middelen
worden onder andere ingezet voor de inpassingskosten bij sloop en nieuwbouw (riolering,
wegen e.d.), voor verbetering van de openbare ruimte in samenhang met versterking
en voor het tegengaan van toekomstige situaties waarin moeilijk uitlegbare verschillen
dreigen te ontstaan die in deze bestuurlijke afspraken niet worden geadresseerd.

Knelpuntenbudget

Daarnaast stelt het Rijk een budget van € 100 mln. beschikbaar aan de NCG om kleine
knelpunten in de uitvoering van concrete projecten snel op te kunnen lossen. Dit budget
komt bovenop de kosten die noodzakelijk zijn voor de veiligheid.

Typologie-aanpak

De typologie-aanpak wordt op dit moment gevalideerd door het ACVG en daarna zo snel
mogelijk ingevoerd. Zodra de typologie-aanpak beschikbaar is worden in principe alle
nog niet-beoordeelde adressen aan de hand van de typologie-aanpak beoordeeld. De inzet
is om vooruitlopend op de implementatie de komende maanden zoveel mogelijk woningen
toe te bedelen aan een typologie, om onnodige vertraging te voorkomen. Enkele honderden
woningen zullen naar verwachting niet binnen een typologie vallen.

Investeren in toekomstperspectief

Met de afspraken over de versterking en het perspectief dat de versterkingsopgave
minder omvangrijk zal zijn dan eerst leek, komen we tot een totale set aan bestuurlijke
afspraken over het aardbevingsdossier Groningen. Dit is dan ook voor Rijk en regio
het moment om passende afspraken te maken over aanvullende investeringen en toekomstperspectief
voor Groningen. Gezien het leed, de zorgen, de schade en het verminderd woongenot
bij veel Groningse bewoners, zijn de investeringen voor het overgrote deel direct
gericht op de bewoners van het aardbevingsgebied.

Grofweg bestaan de investeringen uit:

– Algemene woningverbetering voor alle woningen in het aardbevingsgebied

– Integrale programma’s voor bijzondere doelgroepen: agro, erfgoed, MKB en sociale en
emotionele ondersteuning

– De economische en duurzame ontwikkeling van de regio

Algemene woningverbetering

De aardbevingsproblematiek treft meer bewoners dan alleen die bewoners van de ruim
26.000 adressen in de versterkingsopgave. Zij hebben vaak schade aan hun woning gehad
en hebben veelal geleefd in onzekerheid over de vraag of hun woning wel veilig is
of toch in de versterkingsopgave zou moeten worden betrokken. Daarom is onderhoud
aan de woning soms uitgesteld. Bij een toekomstbestendig Groningen hoort een woningvoorraad
die in goede staat is en voorbereid is op een duurzame energievoorziening. Voor particuliere
eigenaren die binnen het aardbevingsgebied wonen, maar niet in de versterkingsoperatie
zijn opgenomen, wordt daarom een subsidieregeling ingesteld van maximaal € 10.000,–
per adres voor het verbeteren en verduurzamen van de woning. Voor woningcorporaties
wordt in dit kader een specifieke regeling uitgewerkt gericht op woningverbetering.
Hiervoor is € 135 mln. beschikbaar. De woningcorporaties hebben input geleverd wat
heeft geresulteerd in de afspraak dat een deel hiervan rechtstreeks ten goede komt
aan de huurders in het aardbevingsgebied. Dit zal de komende periode samen met de
woningcorporaties worden uitgewerkt met als inzet € 750,– per huishouden. Hierbij
worden ook de huurders betrokken die in de versterkingsopgave zitten omdat zij anders
dan particuliere eigenaren minder makkelijk aanspraak kunnen maken op andere vormen
van compensatie. Hoe de scope van deze regeling wordt bepaald staat aangegeven in
de bijgevoegde afspraken. Goede uitvoering van deze subsidieregelingen staat of valt
met een helder kader en een transparante afbakening. Dit wordt de komende maanden
met de betrokken partijen nader uitgewerkt. Afgesproken is dat zowel de regeling voor
woningeigenaren als die voor corporaties en huurders uiterlijk per 1 juli 2021 in
werking treden.

Schrijnende situaties

In het aardbevingsgebied doen zich schrijnende situaties voor waar versterking en
schade samengaan met een zwakke algehele staat van het pand. Daarom wordt een tijdelijke
regeling ingesteld om bij te dragen aan structurele woningverbetering in deze situaties.
Voor deze regeling is € 50 mln. beschikbaar. € 10 mln. daarvan komt uit het eerdergenoemde
Gebiedsfonds.

Agrariërs, MKB, Erfgoed en sociaal-emotionele ondersteuning

Voor de implementatie van programma’s met betrekking tot agrariërs, MKB’ers en erfgoed
in het aardbevingsgebied, worden extra middelen vrijgemaakt. Sommige onderdelen van
deze integrale programma’s kunnen namelijk niet uit de reguliere schade- en versterkingsmiddelen
worden opgepakt. Daarnaast is afgesproken de mogelijkheid te bieden om de inzet voor
sociale en emotionele ondersteuning van de inwoners van Groningen te continueren.
Voor deze verschillende programma’s voor agrariërs, MKB’ers, Erfgoed en sociaal-emotionele
ondersteuning wordt in totaal € 50 mln. gereserveerd. De komende periode zal de regio
met betrokken partijen gesprekken voeren over de uitwerking van de inhoudelijke programma’s
en evenwichtige inzet van deze middelen.

Economische en duurzame ontwikkeling van de regio

De regio kent, naast de aardbevingsproblematiek, een groot aantal kansen en uitdagingen.
Rijk en regio adresseren deze met elkaar in een samenwerkingsagenda. Deze agenda bevat
bijvoorbeeld gezamenlijke inspanning ten aanzien van de kansen van de energietransitie
in Groningen op het gebied van duurzame energie opwekking en het gebruik van waterstof
in bijvoorbeeld de industrie en het openbaar vervoer. Ook kent de regio uitdagingen
als de woningbouwopgave in de stad Groningen en krimp in sommige gemeenten in het
ommeland. Deze samenwerkingsagenda werken Rijk en regio komende periode verder uit,
waarbij ook het traject van de ontwikkeling van Groningen als NOVI-gebied (vanuit
de nationale omgevingsvisie) en het NPG worden betrokken. Vooruitlopend op deze agenda
zal de Minister van BZK in gesprek gaan met gemeenten met als doel vier extra wijken
op te nemen in het programma aardgasvrije wijken, waardoor in totaal € 18,3 mln. extra
wordt geïnvesteerd in Groningen. Gezien de noodzaak bewoners toekomstperspectief te
bieden en de breed gedragen wens in de regio om van het aardgas af te gaan, acht het
Rijk dit nodig om de kansen in Groningen te benutten en slim te koppelen aan andere
transities in het gebied.

Randvoorwaarden en uitvoering

Het is van groot belang dat deze afspraken zo spoedig mogelijk worden geïmplementeerd
en ook in de uitvoering vorm krijgen. Onderdeel van de afspraken is daarom ook dat
de uitvoeringskracht van de NCG verder wordt versterkt en dat de NCG daartoe een ruim
mandaat heeft, inclusief de benodigde financiële middelen om in de operatie eigenstandige
afwegingen te maken ten behoeve van een goed verloop van de opgave. De NCG en de gemeenten
stemmen in de lokale stuurgroepen de samenhang van de beschikbare budgetten af. Daarnaast
committeren gemeenten, Provincie, Rijk en NCG zich om waar mogelijk het aantal benodigde
vergunningen te verminderen. Voor de uitvoering van de gemaakte afspraken wordt daarnaast
een overlegstructuur ingericht om te sturen op de voortgang en knelpunten op te lossen.
Provincie en gemeenten nemen de verantwoordelijkheid voor het onderdeel clustering/maatwerk
en het Gebiedsfonds. In principe worden knelpunten en onvoorziene omstandigheden in
de uitvoering binnen het financiële kader opgelost. Na twee jaar vindt een evaluatie
plaats om te bezien of er aanleiding is om binnen de blokken te herprioriteren.

Planning en informatie versterkingsoperatie

In het maandelijkse dashboard van de NCG wordt de voortgang van de versterkingsopgave
ten opzichte van de afgesproken bestuurlijke doelstellingen inzichtelijk gemaakt.
De NCG werkt daarbij voortdurend aan het verbeteren van de informatievoorziening.
Zo worden in verband met de overgang van het CVW naar de NCG alle adressen in de scope
gecontroleerd op correctheid van de status en registratie van mijlpalen, zoals weergeven
in het dashboard. De eerste correcties die hieruit volgen worden in de update van
het dashboard van oktober verwacht. Uw Kamer heeft de wens geuit om naast informatie
over de behaalde resultaten, ook informatie te ontvangen die vooruitkijkt. De Minister
van BZK heeft toegezegd dat de lokale plannen van aanpak van de aardbevingsgemeenten
worden opgenomen in het dashboard van de NCG. Omdat de lokale plannen van aanpak producten
zijn van de betrokken gemeenten, zijn deze gemeenten en de NCG in gesprek over hoe
dit op een juiste manier kan worden vormgegeven. Naar verwachting zullen begin 2021
de in de lokale plannen afgesproken aantallen opnames en beoordelingen in het dashboard
worden opgenomen.

Tijdens het AO van 10 september jl. heeft de Minister van BZK toegezegd gelijktijdig
met het presenteren van de bestuurlijke afspraken maximaal inzicht te geven in het
meerjarig versterkingsplan (MJVP). Het MJVP vormt de gezamenlijke visie van de aardbevingsgemeenten
op het verloop van de versterkingsopgave. Uiteindelijk kan met het MJVP ook meer inzicht
worden geboden aan bewoners over de planning op adresniveau. De bestuurlijke afspraken
hebben de nodige impact op het vervolg van de versterkingsopgave en daarmee op het
MJVP. Zodra de gemeenten het MJVP hebben vastgesteld op basis van de bestuurlijke
afspraken, naar verwachting in het tweede kwartaal van 2021, stel ik uw Kamer hiervan
op de hoogte.

ACVG-advies tijdvakken

Sinds 1 september 2020 rekenen ingenieurs met de vernieuwde NPR en bijbehorende dreigingskaart.
Op 1 januari 2021 vindt nog één belangrijke update van de NPR plaats. Beoordelingen
worden vanaf dat moment uitgevoerd aan de hand van deze meest actuele NPR. In beginsel
is dit de laatste wijziging van de beoordelingskaders. Alleen indien zich een significante
ontwikkeling in de situatie of inzichten voor zou doen, vinden nog aanpassingen plaats.
Als bijlage bij deze brief gaat het advies van de ACVG over het gebruik van de nieuwe
tijdvakken voor seismische belasting bij de toetsing van gebouwen op basis van de
NPR, gebaseerd op de versnelde afbouw van de gaswinning. Het samenvattende advies
om per direct tijdvak 5 (2021–2023) voor te schrijven voor nieuw te starten beoordelingen
is opgevolgd door de NCG.

ACVG-advies Zandplatenbuurt Zuid

Als bijlage bij deze brief zit tevens het advies van het ACVG over de methodieken
die in de Zandplatenbuurt Zuid zijn gehanteerd om te beoordelen in hoeverre woningen
aan de veiligheidsnorm voldoen, te weten expert judgement en referentie-versterkingsadviezen,
vooral met het oog op de toekomstige toepassing van deze methodieken in andere situaties.
Het ACVG geeft in zijn advies duidelijke kaders voor gerichte toepassing van deze
methodes in de toekomst. De NCG zal deze kaders in voorkomende gevallen hanteren.
Het advies is uiteraard ook betrokken bij het opstellen van de definitieve business
case voor de Zandplatenbuurt Zuid.

Tot slot

Met deze aanvullende afspraken en met de uitvoering van de eerder genomen maatregelen
zetten we belangrijke stappen richting duidelijkheid, uitvoering van gemaakte afspraken
en perspectief. Het kabinet investeert daartoe een bedrag van € 1,42 mld., in aanvulling
op eerder overeengekomen afspraken zoals het bedrag van € 1,15 mld. dat is gereserveerd
voor het NPG en in aanvulling op de kosten van de bestaande versterkingsoperatie.
Het besluit om de gaswinning zo snel mogelijk volledig te beëindigen was een essentiële
stap naar het veiliger maken van Groningen, maar met het dichtdraaien van de gaskraan
alleen zijn niet alle problemen direct opgelost. Er zullen nog enige tijd bevingen
plaatsvinden en wij realiseren ons dat bewoners niet direct van gevoelens van onveiligheid
en onzekerheid af zullen zijn. Daarom willen wij benadrukken dat de versterkingsoperatie
en de schadeafhandeling niet nu eindigen. Waar schade door bevingen ontstaat of versterking
nodig is voor de veiligheid, lossen we dit op. Daarnaast werken de mede-overheden
en inwoners samen met het Rijk de komende jaren aan een leefbare en toekomstbestendige
regio in een nieuw tijdperk zonder gaswinning.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H. Ollongren

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
E.D. Wiebes