Brief regering : Strategische aanpak batterijen

Nr. 223
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MILIEU EN WONEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 januari 2020

Mede namens mijn collega Minister van Infrastructuur en Waterstaat, de Ministers van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
en de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, geef ik in deze brief een
duiding van de ontwikkelingen rond batterijen in de samenleving. Op grond daarvan
kom ik tot een agenda en een nationale strategische aanpak1, zoals ik u in december 2018 heb aangekondigd2. Deze aanpak is erop gericht om de toename van het gebruik van batterijen in de samenleving
– in transport, energieopslag en consumentenproducten – verantwoord te laten verlopen
en de kansen ervan slim te benutten. Deze aanpak bestaat uit een samenhangend pakket
van nieuw en bestaand beleid.

Duurzaam vervoer en duurzaam wonen stuwen de vraag op

Oplaadbare batterijen worden steeds belangrijker en ze worden op steeds meer plekken
gebruikt. Ze passen bij de toepassingen die nodig zijn voor het behalen van doelstellingen
voor klimaat en luchtkwaliteit. Het gaat hierbij in hoofdzaak om zogeheten lithium-ion batterijen. In nationale en internationale prognoses groeit het gebruik in de komende decennia
meer dan honderdvoudig. Belangrijkste reden hiervoor is de elektrificatie van het
transport en verder de behoefte aan energieopslag in de gebouwde omgeving.

In het Klimaatakkoord3 heeft het kabinet de ambitie en de aanpak voor volledig emissieloze mobiliteit, dat
is mobiliteit zonder uitstoot van broeikasgassen, in het jaar 2050 vastgelegd. Elektrificatie
van voertuigen speelt daarin een belangrijke rol. Zo is voor personenvervoer een pakket
maatregelen uitgewerkt dat moet leiden tot 100% emissieloze nieuwverkoop van personenauto’s,
wat naar verwachting overeenkomt met zo’n 1,9 miljoen elektrische personenvoertuigen.
Ook voor de logistiek, vrachtvervoer en busvervoer zijn doelstellingen en acties geformuleerd,
zoals meer emissieloze zones voor stadslogistiek, voor de overstap naar emissieloze
voertuigen. Bovendien is een verdere groei van elektrische fietsen voorzien, bieden
batterijtreinen kansen voor spoorlijnen zonder bovenleiding en ontstaan gaandeweg
perspectieven voor elektrische scheep- en luchtvaart. Kortom, de energietransitie
zal leiden tot een sterke groei in het gebruik van batterijen in het vervoer. Naast
klimaatdoelen zijn hiermee, met name in steden, ook luchtkwaliteitsdoelen gediend.
Het elektriciteitsnet wordt hierop ingericht. Vanuit de Nationale Agenda Laadinfrastructuur (NAL) ontwikkelen regionale overheden samen met netbeheerders plannen voor de regionale
uitrol van laadinfrastructuur, met aandacht voor de netcapaciteit en slimme laadoplossingen
om netverzwaring zo veel mogelijk te voorkomen en optimaal gebruik te maken van duurzame
energie. Ook is in de NAL afgesproken om de uitrol van laadinfrastructuur en de bijbehorende
vraag naar elektriciteit mee te nemen in de totstandkoming van Regionale Energiestrategieën.

Als tussendoel naar een gebouwde omgeving die in 2050 CO2-vrij is, geldt volgens het Klimaatakkoord dat in 2030 het elektriciteitssysteem gereed
is om 20% duurzaam opgewekte energie binnen de gebouwde omgeving te gebruiken. Ook
moet dan 84 TWh/jaar uit hernieuwbare bronnen komen, dat is circa 70% van het gebruik
nu. Tot 2030 wordt een forse toename van warmtepompen, zonnepanelen, windturbines
en elektrische voertuigen voorzien, die het patroon van energievraag en -aanbod wezenlijk
wijzigen. Om de nieuwe energietoepassingen op een efficiënte manier te benutten is
meer flexibiliteit van het elektriciteitsnet nodig. Deze flexibiliteit betekent ook
meer energieopslag, waarbij thuis- en buurtbatterijen een rol van belang kunnen gaan
spelen.

Naast batterijen zal ook de omzetting van elektriciteit in moleculen zoals duurzaam
geproduceerde waterstof naar verwachting een belangrijke bijdrage leveren aan de reductie
van broeikasgassen, zowel in het vervoer als in energieopslag. De beschikbaarheid
en aard van de waterstof, alsook de ontwikkeling van de benodigde technologieën zullen
bepalend zijn voor de snelheid en de richting van die toepassing. Vermoedelijk liggen
er meer kansen in zwaardere vormen van transport en langduriger energie-opslag. Batterijen
en waterstof zullen daarmee eigen zwaartepunten kennen in de toepassingsgebieden:
de technieken zijn complementair aan elkaar. Een afvlakking van de groei in het gebruik
van batterijen door de opkomst van waterstof wordt daardoor zowel nationaal als internationaal
niet voorzien.

Nationale Batterijagenda

Onze ambities zorgen voor een toenemend gebruik van batterijen. Dat heeft zowel nationaal
als internationaal gevolgen. De Europese Commissie erkent de economische en geopolitieke
kansen en bedreigingen in haar Batterijenstrategie4 en wil met de Europese Batterijenalliantie en Horizon Europe richting geven aan EU-brede investeringen en innovatie.

Tegelijkertijd is er aandacht nodig voor de grondstoffen voor batterijen, de herkomst,
de (arbeids)omstandigheden waaronder ze gewonnen worden, de omvang van de voorraden
en de marktverhoudingen. Hulpdiensten vragen zich af of ze voldoende zijn toegerust
op branden waarbij batterijen in het spel zijn. Consumenten willen garanties op de
batterijkwaliteit van een tweedehands elektrisch voertuig, en ook op de inzetbaarheid
van batterijen in hun eigen energievoorziening. Verder stelt veranderde techniek nieuwe
eisen aan beroepsopleidingen.

Al met al zijn er zeer veel onderwerpen waarop het toenemende batterijengebruik van
invloed is5. Ten behoeve van de totstandkoming van deze strategische aanpak is gefocust op de
onderwerpen met de grootste potentiële impact op beleidsdoelstellingen. Hieruit komt
een nationale batterijagenda met vijf onderwerpen naar voren waarop ik in de bijgaande
strategische aanpak samen met mijn collega’s positie bepaal met bijbehorende acties.
Deze inzet bestaat uit twee strategische lijnen: verantwoord gebruik en slim benutten
van de technische en economische kansen.

Verantwoord gebruik

Onderwerp

Doelstelling

Wie

1

Herkomst grondstoffen

Bevorderen verantwoorde winning en handel

BZ

2

Inzameling en hergebruik

Grondstoffen in het systeem houden en innovatie in grondstoffen

IenW

3

Veiligheid

Goede preventie en respons batterijbranden

IenW, JenV en BZK

Slim benutten van kansen

4

Economische perspectieven

– Batterijwaardeketen

Verdienvermogen Nederlandse batterijsector bevorderen

EZK

– Nieuwe generatie batterijen

Betere toekomstige positie in batterijenmarkt

EZK en IenW

– Samenwerking in de EU

Ondersteunen participatie van Nederlandse partijen in (onderzoeks)allianties

EZK, BZ en IenW

– Batterijdata

Meer benutten van economische kansen van batterijdata

EZK

5

Energiediensten

Benutten van batterijen als buffer in het elektriciteitsnet

BZK en EZK

In het komend jaar zal zeker op Europees niveau veel aandacht zijn voor het batterijendossier,
met onder andere een grote Europese Batterijenconferentie tijdens het Duitse voorzitterschap.
Graag informeer ik u in 2021 nader over de ontwikkeling van het dossier en de uitvoering
van de acties.

De Minister voor Milieu en Wonen, S. van Veldhoven-Van der Meer