Brief regering : Verslag van de 40ste Algemene Vergadering van de internationale burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties (ICAO)

Nr. 697 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 oktober 2019

Van 24 september tot en met 4 oktober 2019 heeft in Montreal de 40ste Algemene Vergadering
van de internationale burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties (ICAO) plaatsgevonden.
Deelname aan de ICAO Assembly is essentieel voor het behartigen van de mondiale luchtvaartbelangen
van het Koninkrijk op het gebied van luchtvaart.

Hierbij doe ik u een verslag toekomen met de resultaten van deze vergadering, zoals
toegezegd in mijn brief (Kamerstuk 31 936, nr. 663), waarmee ik uw Kamer de Rijksinstructie aanbood.

In het verslag richt ik mij op de drie prioriteiten uit de eerder met u gedeelde instructie.
Voor de overige specifieke onderwerpen die eveneens tijdens de Assembly aan de orde
zijn geweest, verwijs ik u graag naar de verslagen en resoluties die binnenkort via
de ICAO-website openbaar zullen worden gemaakt.

Toespraak en bilaterale gesprekken tijdens 40ste ICAO Assembly

Op 25 september 2019 heb ik de Algemene Vergadering toegesproken over de voor het
Koninkrijk prioritaire onderwerpen en voor het bepleiten van de Nederlandse kandidatuur
voor de ICAO Council verkiezingen. Tevens heb ik bilaterale gesprekken gevoerd met
de delegaties van de Verenigde Staten, Canada, Zweden, Zuid-Korea en India. Daarnaast
heb ik een ronde tafel bijeenkomst met de Nederlandse Stichting AviAssist bijgewoond.
De Stichting AviAssist verleent technische ondersteuning aan een aantal Sub-Sahara
landen in Afrika.

Met mijn Zweedse collega heb ik tijdens de Assembly afgesproken een kopgroep van EU-landen
te gaan vormen om tot een ambitieuze aanpak te komen voor de reductie van de CO2-uitstoot van de luchtvaart.

Daarnaast heeft er een kennismaking plaats gevonden met de Secretaris-Generaal van
ICAO, mevrouw Fang Liu, en met de voorzitter van de ICAO Council, de heer Bernard
Aliu. Deze kennismakingsgesprekken stonden in het teken van de aanbieding van een
boek over het 75-jarige bestaan van de ICAO organisatie («Behind and Beyond the Chicago Convention»). Dit speciale boekwerk is geschreven en samengesteld door de Faculteit van Air en
Space Law van de Rijksuniversiteit Leiden (Professor Pablo Mendes de Léon).

Terugmelding 40ste ICAO Assembly

Tijdens de Algemene Vergadering is een groot aantal luchtvaart onderwerpen besproken.
Voor het Koninkrijk zijn drie daarvan van grote betekenis:

1. De verkiezing van de Nederlandse kandidaat voor een ICAO council zetel (zittingsperiode
2019–2022).

2. Afspraken omtrent maatregelen om de CO2-emissies van de wereldwijde burgerluchtvaart terug te dringen (CORSIA).

3. Luchtvaartbeveiliging, onder andere in relatie tot cyber security, de voortgang met
betrekking tot het Global Aviation Security Plan (GASeP) en de herziening van het
ICAO-auditsysteem (USAP).

Ad 1. Verkiezing Nederlandse kandidaat in ICAO Council 2019–2022

Ik ben zeer verheugd u te kunnen melden dat tijdens de Assembly bijeenkomst in grote
meerderheid voor de Nederlandse kandidaat, de heer Richard Ossendorp, is gestemd.
Door deze verkiezing in de Raad van ICAO heeft Nederland voor de komende drie jaar
een vaste zetel in de Raad bemachtigd.

Dit is een mooie prestatie, in hoofdzaak omdat de Nederlandse vertegenwoordiger in
de Raad van ICAO als lid van dit dagelijkse bestuur direct invloed kan uitoefenen
op het ICAO beleid en daarmee de luchtvaartbelangen van het Koninkrijk der Nederlanden
rechtstreeks kan behartigen. De Nederlandse vertegenwoordiger heeft hiermee de opdracht
meegekregen om zich namens Nederland in te zetten voor duurzaamheid en veiligheid
in de luchtvaart. Ook wil Nederland ICAO transparanter en efficiënter maken.

Ad 2. Mondiaal systeem ter reductie van CO2-emissies

Op het gebied van klimaatverandering en milieubeleid zijn resoluties aangenomen, waarin
het belang van een effectieve aanpak van de negatieve milieueffecten van de luchtvaart
wordt onderstreept, met aandacht voor geluidsemissies, luchtkwaliteit, vermindering
van CO2-uitstoot, de ontwikkeling van geluidseisen voor toekomstige supersonische vliegtuigen
en het gebruik van duurzame brandstoffen.

Van specifiek belang is de steun die tijdens de discussie door een duidelijke meerderheid
van staten is uitgesproken voor de ontwikkeling van een lange-termijn doelstelling
voor CO2-reductie in de internationale luchtvaart.

Staten hebben de ICAO Council verzocht hiertoe verschillende opties uit te werken,
inclusief een concreet tijdpad ter overweging tijdens de volgende ICAO Assembly in
2022.

De discussie over het lange-termijn doel was rechtstreeks gekoppeld aan die over CORSIA.
Hoewel na de eerste ronde van besprekingen de conclusie werd getrokken dat de bestaande
resoluties ongewijzigd zouden blijven, was er met name sprake van forse oppositie
vanuit China en de Russische Federatie, ondersteund door India. Zij pleitten daarbij
voor fundamentele aanpassingen van de resolutieteksten, waarmee de steun voor CORSIA
onder druk zou komen te staan en het systeem zou kunnen verzwakken. Een stemming moest
uitkomst brengen, maar de resolutieteksten konden zonder verdere wijzigingen worden
vastgesteld.

In zijn laatste interventie heeft de Finse vertegenwoordiger als voorzitter van de
Europese Unie een verklaring afgelegd, waarin een ondubbelzinnige interpretatie wordt
gegeven aan de gewraakte passage in de resolutie over CORSIA als enige mondiale maatregel om de CO2-uitstoot in de luchtvaart aan te pakken. In de verklaring spreekt de EU onverkort
steun uit voor effectieve implementatie van CORSIA, maar wordt ook benadrukt dat overeenkomstig
de Chicago Conventie het staten vrij staat om verdere maatregelen te nemen, ook op
het gebied van klimaat en milieu, op non-discriminatoire basis en binnen de eigen
jurisdictie.

Ad 3. Luchtvaartbeveiliging

De continue dreiging tegen de burgerluchtvaart en het internationale karakter van
de luchtvaart vereist een wereldwijd, solide basisniveau van beveiligings-maatregelen.
ICAO vervult hierin een belangrijke rol door te zorgen dat de standaarden (ICAO-regelgeving)
worden geïmplementeerd en nieuwe dreigingen tijdig worden geadresseerd. Belangrijk
onderdeel hiervan is de implementatie van het Global Aviation Security Plan (GASeP) en de herziening van het ICAO-auditsysteem (USAP), zodat het beveiligingsniveau
van de burgerluchtvaart wereldwijd verder geoptimaliseerd wordt.

Tijdens de Assembly is steun uitgesproken voor de inzet van ICAO bij de uitvoering
van de GASeP, en is ICAO verzocht een mechanisme op te zetten waarmee de vorderingen
van de staten met het bereiken van de doelstellingen van de GASeP goed kunnen worden
gemeten en vergeleken. Ook is het belang van innovatie onderschreven bij het ontwikkelen
en realiseren van een adaptief securitysysteem, waarmee zowel op huidige als toekomstige
dreigingen kan worden ingespeeld en is er uitgebreid gesproken over effectieve maatregelen
tegen bedreigingen vanuit de organisatie (insider threat).

Cyber security

Met betrekking tot het onderwerp cyber security heeft Nederland haar steun uitgesproken
voor de ICAO-cyberstrategie. Deze ICAO-cyberstrategie heeft als doel de luchtvaartsector
te beschermen tegen cyber dreigingen die de veiligheid in gevaar kunnen brengen. Ook
richt deze strategie zich op het waarborgen van de continuïteit van het luchttransport.
Aangegeven is dat een snelle implementatie van deze strategie door de staten noodzakelijk
is en dat hiervoor een actieplan moet worden opgesteld door ICAO. Dit standpunt werd
breed gesteund.

Tenslotte is door Nederland benadrukt dat cyber security in de luchtvaart een impact
heeft op verschillende luchtvaartdomeinen. Het secretariaat van ICAO is daarom verzocht
te onderzoeken op welke wijze cyber security zo efficiënt mogelijk binnen ICAO belegd
kan worden, waardoor afstemming en harmonisering tussen de verschillende luchtvaartdomeinen
gegarandeerd wordt. Hierbij is aangegeven dat de lopende ICAO-werkzaamheden in het
kader van cyber security hierdoor niet mogen worden vertraagd. Vele staten deelden
deze mening en het secretariaat van ICAO is nu ook verzocht in dit kader een onderzoek
te starten.

Conflictgebieden

Nederland heeft ICAO verzocht om haar werkzaamheden in het kader van het vliegen over
conflictgebieden voort te zetten en ook op te nemen in haar werkprogramma. Budget
dient hiervoor georganiseerd te worden. Dit voorstel is door meerdere landen gesteund.
Voortzetten van deze werkzaamheden is ook in lijn met de uitkomsten van de Air Navigation
Conference in 2018. Het is van belang dat ICAO actief monitort of de regelgeving gerelateerd
aan vliegen over conflictgebieden in de verschillende ICAO-regio’s wordt geïmplementeerd.
Nederland heeft ook ondersteuning aangeboden aan ICAO voor het uitvoeren van deze
werkzaamheden.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat, C. van Nieuwenhuizen Wijbenga