Brief regering : Reactie op verzoek commissie over de brief van mevrouw J.S. inzake de overplaatsing van een zwangere vrouw naar het buitenland als gevolg van plaatsgebrek op de NICU in Nederland

Nr. 152
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 29 maart 2019

U heeft mij gevraagd te reageren op de brief van mevrouw J.S. inzake de overplaatsing
van een zwangere vrouw naar het buitenland als gevolg van plaatsgebrek op de NICU
in Nederland. Ik kan niet inhoudelijk op deze casus reageren maar wel op elementen
die worden beschreven in de brief: zorglandschap NICU’s, overplaatsing en beschikbare
plekken en overdracht van zorg.

Zorglandschap NICU

Een NICU of te wel een Neonatale Intensive Care Unit is zeer specialistische derdelijns
zorg. Er wordt zorg geleverd aan ernstig te vroeg geboren kinderen, kinderen met een
veel te laag geboortegewicht en pasgeborenen met andere ernstige problemen.

Nederland heeft 10 (organisatorisch 9 na fusie AMC en VUmc) Perintalogische Centra
met een afdeling Perinatologie en Neonatologie. Dit zijn de 8 academische ziekenhuizen
(organisatorisch 7 na fusie AMC en VUmc) en het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven
en de Isalaklinieken in Zwolle. Elk centrum bedient een regio.

Overplaatsing

Het overplaatsen van zwangeren of kinderen van de regio waar men woont naar een andere
regio is inherent aan deze specialistische vorm van zorg, de kostbare capaciteit van
deze zorg en het onplanbaar zijn van deze zorg. De beroepsvereninging van de kinderartsen
(NVK) en de beroepsvereniging voor obstetrie en gynaecologie (NVOG) geven aan dat
in de praktijk altijd wordt gekeken of een zwangere in de eigen regio kan blijven
en zo niet dan wordt in goed overleg met de zwangeren/ouders de overplaatsing in gang
gezet.

De beroepsgroepen hebben afspraken gemaakt over het overplaatsen van zwangeren en
kinderen. Als een zwangere in een regionaal ziekenhuis dreigt te bevallen van een
baby die na de geboorte zorg nodig heeft op een NICU, overlegt de gynaecoloog met
het ziekenhuis met een NICU in de eigen regio of er een plek is. Als er een plek is
dan wordt de zwangere overgeplaatst naar de NICU in de regio. Als er geen plek is
dan zoekt de gynaecoloog/perinatoloog van de regio een plek in een andere NICU.

Dit lost zich bijna altijd op in Nederland. Zelden wordt een zwangere overgplaatst
naar een buitenlands centrum. Als dit dan toch gebeurt dan vind ik dat dit in goed
overleg moet zijn met de zwangere en haar partner. In de praktijk blijkt dat in de
meeste gevallen de zwangere er zelf voor kiest om bijvoorbeeld naar een ziekenhuis
in België te gaan omdat dit voor de zwangere en familie beter te bereizen is. Een
voorbeeld is iemand met woonplaats Roosendaal die wordt opgenomen op de NICU in Antwerpen.
Een ander voorbeeld is iemand die in Zuid-Limburg woont en gebruik maakt van de NICU
in Aken of in Luik. Ziekenhuizen in deze regio’s maken onderling afspraken om invulling
te geven aan goede en veilige zorg.

Bovenstaande geldt ook voor het overplaatsen van een kindje van een regionaal ziekenhuis
naar een NICU. Het is dan de kinderarts van het regionale ziekenhuis die overlegt
met een neonatoloog van een NICU in de eigen regio. Het betreffende neonataal centrum
is verantwoordelijk voor het zoeken van de plek, het transport en de begeleiding hiervan.
Ook hiervoor geldt dat kinderen zelden worden overgeplaatst naar een buitenlands centrum.
Uit de Perined cijfers blijkt dat in 2017 11 van de 4538 kinderen zijn overgeplaatst
naar het buitenlands centrum. Uit de rondgang van de NVK langs de verschillende NICU’s
blijkt dat de reden voor het verplaatsen naar een buitenlands centrum was dat het
beter te bereizen was voor de patiënt en de familie.

Ook in deze gevallen is goede voorlichting van belang. Het gaat daarbij ook om voorlichting
over de mogelijke consequenties zoals die ook worden omschreven in de brief van mevrouw.

Beschikbare plekken

Ik ben bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de Inspectie Gezondheidszorg en
Jeugd (IGJ) nagegaan of er signalen bekend zijn dat er landelijk onvoldoende beschikbare
plekken zijn. De IGJ heeft geen signalen over landelijke capaciteitsproblemen op NICU’s.
Ook zijn er bij de NZa geen signalen bekend dat er landelijk te weinig plekken beschikbaar
zijn op NICU’s.

Van de NVK heb ik het signaal ontvangen dat door een tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen
niet de volledige (bedden)capaciteit regionaal benut kan worden. De beroepsgroep heeft
aandacht voor dit probleem. Er worden daarom verschillende acties landelijk en regionaal
ingezet om er voor te zorgen dat de (bedden)capaciteit beter benut kan worden.

De arbeidsmarktopgave is groot in de zorg en niet alleen bij de NICU’s maar breder
in de zorg. Daarom investeer ik fors in het opleiden van gespecialiseerde verpleegkundigen.
Daarnaast stel ik jaarlijks middelen beschikbaar via de Kwaliteitsimpuls Personeel
Ziekenhuiszorg voor op-, bij- nascholing van personeel in ziekenhuizen. Ook investeer
ik jaarlijks via het Stagefonds Zorg in voldoende en goede stagebegeleiding door werkgevers.
Verder heeft VWS een zorgbreed actieprogramma Werken in de Zorg gelanceerd.

Overdracht van zorg

Een goede overdracht vind ik noodzakelijk voor de continuiteit van de zorg. In Nederland
zijn artsen gehouden aan de afspraken rond goede en veilige zorg zoals vastgesteld
in wetten, richtlijnen en veldnormen. Artsen in bijvoorbeeld Belgie en Duitsland zijn
gehouden aan de wet en regelgeving in hun land. Regionaal (en ook over landgrenzen
heen) kunnen specifieke afspraken gemaakt zijn om invulling te geven aan goede en
veilige zorg waarin overdracht van informatie en continuiteit van zorg het uitgangspunt
is. Dit geldt ook voor de zorg geleverd in de NICU’s.

Mevrouw schrijft in de brief dat er geen post partum controle is aangeboden ondanks
de complexiteit van de zwangerschap. Ik ben daarom nagegaan welke afspraken er gelden
voor het aanbieden van post partum controle. De norm is dat wanneer er sprake is van
een gecompliceerde zwangerschap, postpartum controle geeigende zorg is. Dit aspect
van de brief van mevrouw zal ik onder de aandacht brengen van de beroepsgroepen.

Tot slot

In deze brief ben ik ingegaan op het landelijke beleid van deze specialistische derdelijns
zorg. Vragen specifiek over deze casus kan mevrouw J.S. voorleggen aan het Landelijk
Meldpunt Zorg. Het Landelijk Meldpunt kan het verhaal en de vragen van mevrouw op
casusniveau verduidelijken en eventueel – als daar aanleiding toe zou zijn – de casus
voorleggen aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.

De Minister voor Medische Zorg,
B.J. Bruins