Uitgelicht : Wat is de rol van de commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven bij de verkiezingen?
Bij verkiezingen voor de Tweede Kamer en de benoeming van Kamerleden speelt de commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven een belangrijke rol. Deze commissie, bestaande uit vijf Kamerleden, controleert verschillende procedures. Wanneer en hoe gebeurt dat precies?
Onderzoek in twee situaties
De commissie voert in twee situaties onderzoek uit: bij het stemmen en bij de toelating van kandidaat-Kamerleden.
Controle verkiezingen
Ieder stembureau in Nederland telt aan het einde van een verkiezingsdag de stemmen en legt de uitslag daarvan vast in een proces-verbaal. De commissie voor Onderzoek van de Geloofsbrieven controleert deze processen-verbaal, ongeveer 10.000 stuks. Ze doet dat zowel bij Kamerverkiezingen als bij de verkiezing van Nederlandse leden van het Europees Parlement. De controle van de verkiezingen van 29 oktober houdt de commissie op 6 en 7 november. Dit gebeurt in de plenaire zaal van de Tweede Kamer. Tientallen Kamerambtenaren controleren namens de commissie alle processen-verbaal, waarbij vooral wordt gekeken naar telverschillen en onregelmatigheden.
De commissie bekijkt op basis van deze controle vervolgens of de stemmingen volgens de regels zijn verlopen en of er reden is om te twijfelen aan de uitslag. Vindt de commissie bijvoorbeeld een verschil in het aantal mensen dat hun stem uitbracht in een stembureau en het aantal getelde stembiljetten? Dan kan besloten worden tot een hertelling. Dit gebeurde bijvoorbeeld in Tilburg na de verkiezingen van 2023. Mocht de commissie deze keer weer één of meerdere hertellingen nodig achten, dan laat zij dat weten aan de Tweede Kamer. Die vergadert hier vervolgens op zaterdag 8 november plenair over en neemt een besluit.
Controle van kandidaten
Na de verkiezingen controleert de commissie of de gekozen Kamerleden voldoen aan de voorwaarden voor het lidmaatschap van de Kamer. Dit gebeurt na de komende Kamerverkiezingen op 10 november. De commissie kijkt voor die controle naar de ‘geloofsbrieven’. Dat zijn de volgende documenten:
- Een verklaring van het Centraal Stembureau waarin deze de kandidaat als benoemd verklaart op basis van de verkiezingsuitslag.
- Een verklaring van de kandidaat dat die de benoeming accepteert.
Bovendien levert de kandidaat aan de commissie:
- Een uittreksel van de gemeente waaruit blijkt dat de kandidaat de Nederlandse nationaliteit heeft, kiesrecht heeft en 18 jaar of ouder is.
- Een ondertekende verklaring waarin alle openbare functies staan die de kandidaat heeft.
Ook wanneer er tussentijds kandidaten toetreden tot de Tweede Kamer, controleert de commissie de geloofsbrieven.
Commissie onderzoekt, Kamer besluit
Van haar onderzoeken brengt de commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven verslag uit aan de Tweede Kamer. Het is uiteindelijk altijd de Kamer die het besluit neemt over de toelating van de gekozen leden en een eventuele hertelling.