Gewoonlijk benoemen de fractievoorzitters meteen na de verkiezingen een verkenner, die gesprekken voert met alle partijen. Uiterlijk een week na de verkiezingen houdt de Kamer een debat over de verkiezingsuitslag en de procedure voor de formatie. De Kamer kan in dit debat een of meerdere informateurs benoemen voor het verkennende werk. Een informateur onderzoekt welke partijen met elkaar een coalitie willen vormen en welke problemen daarbij overwonnen moeten worden. De nieuwe Tweede Kamer bepaalt de precieze opdracht aan de informateur(s).
Vóór 2012
Op 27 maart 2012 besloot de Tweede Kamer de regels over de formatie aan te passen in het Reglement van Orde. Doel van deze wijziging is dat de Tweede Kamer voortaan zelf het initiatief kan nemen bij de kabinetsformatie. Voordat de Tweede Kamer tot de wijziging van het Reglement van Orde besloot, speelde het staatshoofd een belangrijke rol bij de formatie en verliep deze volgens een vast patroon. Na raadpleging van haar adviseurs benoemde het staatshoofd een informateur, die moest onderzoeken of er een kabinet kon worden gevormd dat kon rekenen op voldoende steun in de Tweede Kamer. Als dat onderzoek tot een duidelijk resultaat leidde, benoemde het staatshoofd een formateur.