English

Kabinetsformatie

Op basis van de verkiezingsuitslag gaat een aantal Kamerleden, meestal de lijsttrekkers, namens hun fracties onderhandelen over de koers van een nieuw kabinet. De Kamer benoemt een informateur die dit proces moet leiden en die steeds aan de Kamervoorzitter verslag uitbrengt. De coronacrisis, de aanpak en de gevolgen ervan vormen naar verwachting een belangrijk onderwerp voor de partijen die onderhandelen.

 

De partijen gaan onderhandelen. Welke programma’s passen het beste bij elkaar en hoe kunnen partijen samen een regering vormen?

12 april: kennismakingsgesprek met informateur Tjeenk Willink

Kamervoorzitter Vera Bergkamp heeft op maandag 12 april kennis gemaakt met informateur Herman Tjeenk Willink. Tjeenk Willink is op 6 april door de Tweede Kamer aangewezen als informateur, met als opdracht om ‘in gesprekken met vertegenwoordigers van alle fracties te verkennen op welke wijze de vorming van een kabinet kan plaatsvinden en hierbij in het bijzonder te onderzoeken of, en zo ja, onder welke voorwaarden, er voldoende vertrouwen tussen partijen bestaat of weer kan ontstaan om een breed gedragen weg uit de ontstane impasse te vinden’. De informateur moet binnen uiterlijk drie weken hierover verslag uitbrengen. De regie op de kabinetsformatie ligt sinds 2012 bij de Tweede Kamer.

6 april: informateur aangesteld

Op dinsdagochtend 6 april ontving de Kamervoorzitter de fractievoorzitters voor een gesprek over de profielschets voor een informateur en diens mogelijke opdracht. Later op de dag volgde een debat, waarin de Kamer Herman Tjeenk Willink aanwees als informateur. De oud-politicus moet gesprekken voeren met de fracties om te verkennen op welke wijze de vorming van een kabinet kan plaatsvinden. Hij kreeg de opdracht uit handen van Kamervoorzitter Khadija Arib. 

1 april: verkenners geven inzage in documenten

Op verzoek van de Tweede Kamer geven de verkenners een aantal documenten over hun werk vrij.   

26 maart: brief Voorzitter aan mw. Jorritsma en mw. Ollongren

De Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib, heeft een brief gestuurd aan Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren, de eerder aangestelde verkenners. Lees de brief hier. 

25 maart: nieuwe verkenners aangesteld

Tamara van Ark (VVD) en Wouter Koolmees (D66) gaan als verkenners de coalitiemogelijkheden onderzoeken. Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib heeft hen de opdracht daartoe overhandigd. Eerder op de dag werd duidelijk dat de eerder aangestelde verkenners, Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66), hun werkzaamheden hebben beëindigd.

18 maart: eerste stappen van de formatie

De verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren brengen uiterlijk op 30 maart verslag uit aan de Kamer van hun gesprekken met de verschillende fracties over de coalitiemogelijkheden. Zij hebben dit afgesproken met Kamervoorzitter Khadija Arib. Zij beginnen op vrijdag 19 maart met de voorbereidingen voor hun werk. Kijk voor hun precieze agenda op de site van de kabinetsformatie. 

De verkenners

De twee verkenners zijn op 18 maart, de dag na de verkiezingen, door de (voorlopig) gekozen lijsttrekkers aangewezen om te onderzoeken welke coalitiemogelijkheden de fracties zien. Annemarie Jorritsma is nu fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer. D66'er Kajsa Ollongren is demissionair vice-premier en minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 

Debat over rapport verkenners

De verkenners brengen hun verslag uiterlijk op 30 maart uit met het oog op het debat over de verkiezingsuitslag en kabinetsformatie, dat de nieuwe Tweede Kamer voert na 31 maart 2021. Op die datum wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd.

Informateur

De uitkomst van dit debat kan zijn dat de Kamer één of meer informateurs aanwijst. Welke opdracht deze precies krijgt, wanneer die afgerond moet zijn en hoe de Koning wordt geïnformeerd over het verloop van de kabinetsformatie: dat spreekt de Kamer af in dit debat. 

Informateur aan de slag

De informateur ontvangt de informatieopdracht uit handen van de Kamervoorzitter en houdt via haar de Kamer voortdurend op de hoogte van de vorderingen. De informateur is een persoon met veel ervaring in de politiek, die de partijen helpt om te kijken of ze samen een coalitie kunnen vormen. Hij of zij praat met alle fractievoorzitters om te kijken welke combinaties mogelijk zijn. Soms benoemt de Kamervoorzitter meerdere informateurs achtereen voordat een informateur de partijen tot overeenstemming kan brengen.

Coalitievorming

In Nederland moeten partijen altijd samenwerken om te kunnen regeren. Er is nog nooit een partij geweest met meer dan de helft van de zetels in de Tweede Kamer. Partijen zoeken samen naar een meerderheid. Die samenwerking noemen we een coalitie. De partijen die niet meedoen, vormen de oppositie. Heel soms ontstaat er een coalitie die niet de meerderheid heeft, maar toch kan rekenen op de steun van een of meerdere partijen in de Kamer. De partijen die deze zogeheten gedoogsteun verlenen, leveren geen ministers of staatssecretarissen.

Regeerakkoord

Partijen die willen gaan samenwerken, moeten samen een regeerakkoord maken. Daarin staat wat de regering in de komende vier jaar wil doen en bereiken. Bijvoorbeeld minder werkloosheid, lagere belastingen, een schoner milieu of meer geld voor onderwijs. Elke regeringspartij wil zoveel mogelijk van zijn eigen verkiezingsprogramma in het regeerakkoord zetten. Daarom is een regeerakkoord altijd een middenweg tussen wat de partijen willen. 

Formateur

Wanneer er een regeerakkoord is, stopt de informateur. De formateur neemt het over. De formateur is de persoon die waarschijnlijk minister-president wordt. Deze gaat mensen zoeken die minister of staatssecretaris willen worden voor de coalitiepartijen en maakt zo de formatie af. Bij het aantreden van een nieuw kabinet benoemt en beëdigt de koning de ministers. Dan volgt de traditionele foto van het staatshoofd met de ministers op het bordes van Paleis Huis ten Bosch.

Wie regeert het land?

In de periode tussen de verkiezingen en de officiele start van het nieuwe kabinet, blijft het oude kabinet in functie om lopende zaken af te handelen. Het doet geen voorstellen die politiek gevoelig zijn en de Tweede Kamer behandelt die ook niet. Deze status wordt demissionair genoemd. Het huidige kabinet is al sinds 15 januari 2021 demissionair, toen het aftrad naar aanleiding van het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.

De bordesfoto van het kabinet Rutte-III uit 2017.