Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Tielen en Daniëlle Jansen over de documentaire ‘Crowdfunding: vloek of zegen?’ gemaakt door Omroep Gelderland

Antwoord van Minister Agema (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 12 mei
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2055.

Vraag 1

Heeft u ook gekeken naar de documentaire «Crowdfunding: vloek of zegen?» die gemaakt
is door Omroep Gelderland en sinds half maart online te zien is?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Herkent u de gevoelens van geluk én van wanhoop die gedeeld worden door de MS-patiënte
die genezen is respectievelijk door de patiënten die nog geen gebruik kunnen maken
van stamceltherapie? En denkt u ook niet dat deze gevoelens leiden tot veel herkenning
bij andere MS-patiënten? Herkent u dat patiënten naar het buitenland (willen) uitwijken
voor een behandeling voor verbetering van hun kwaliteit van leven?

Antwoord 2

Ik voel zeer mee met de patiënten die aan het woord zijn gekomen tijdens deze documentaire,
zowel het geluk als de wanhoop zijn zichtbaar. Ik kan me voorstellen dat er andere
patiënten zijn in Nederland die zich herkennen in hun verhaal. De wens van deze patiënten
en hun naasten om toegang te krijgen tot een behandeling die mogelijk de kwaliteit
van leven kan verbeteren is zeer invoelbaar. Deze wens staat niet op zichzelf, maar
wordt door zowel uw Kamer als door mijzelf gedeeld. Na een eerdere documentaire «Remco
vs. Pharma» heeft uw Kamer, in de tijd dat ik daar zelf ook onderdeel van uitmaakte,
ook schriftelijke vragen2 gesteld over de rol van stamceltherapie3 bij MS. Er is toen een mooie stap gezet: eind 2022 heeft het Zorginstituut Nederland
(hierna: Zorginstituut) bepaald dat stamceltherapie voor een specifieke groep MS-patiënten
beschikbaar en vergoed kan worden uit het basispakket. Een verdere uitleg over het
gelopen proces daaromtrent en de evaluatie die het Zorginstituut nu uitvoert leest
u in mijn beantwoording van vraag 3.

MS kent meerdere varianten, die allemaal helaas niet te genezen zijn. Behandelingen
voor MS hebben tot doel het ziekteproces zo goed als mogelijk te vertragen. Het is
aan de zorgprofessionals zelf om een maatstaf op te stellen wat de beste zorg is voor
(groepen) MS-patiënten. Deze maatstaf kent zijn uitwerking in richtlijnen die door
de Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN) en andere betrokken beroepsgroepen
worden opgesteld. Uitgangspunt hierbij is dat elke behandeling een gedegen wetenschappelijke
onderbouwing kent. Een zorgprofessional dient vervolgens op grond van medisch criteria
te beoordelen of een patiënt, gezien de medisch indicatie, in aanmerking komt voor
een specifieke behandeling zoals stamceltherapie. Desalniettemin blijft het op voorhand
niet altijd duidelijk of een dergelijke behandeling ook voor elke MS-patiënt daadwerkelijk
effectief is. Stamceltherapie is immers een zware medische behandeling en kent ook
risico’s voor de patiënt.

Ik wil graag ook stilstaan bij medische crowdfunding. Dit heeft namelijk, hoe begrijpelijk
ook vanuit het perspectief van deze patiënten, ook problematische kanten. Crowdfunding
wordt volgens het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG)4 relatief vaak ingezet bij wat het CEG niet-reguliere zorg noemt. Het gaat dan om
behandelingen die niet in het basispakket van de zorgverzekering zijn opgenomen omdat
de effectiviteit daarvan onvoldoende bewezen is voor de gestelde indicatie. Het kan
hierbij gaan om alternatieve of experimentele behandelingen, die ook risico’s met
zich mee brengen. Een keerzijde van crowdfunding is dat dergelijke niet-reguliere
zorg meer wordt genormaliseerd en daarmee tot (te) hoge verwachtingen kan leiden bij
patiënten.

Vraag 3

Wat is de huidige status van het door één van uw voorgangers – aan u – gedane toezegging
om nader onderzoek te laten doen in hoeverre stamceltherapie op een passende manier
kan worden ingezet en wanneer wordt de website van het Zorginstituut daarover geupdatet?5

Antwoord 3

Een behandeling komt in aanmerking voor vergoeding vanuit de zorgverzekering, wanneer
deze voldoet aan de stand van de wetenschap en praktijk. Vaak is zonder meer duidelijk
of zorg uit het basispakket kan worden vergoed, maar niet altijd. Wanneer daar onduidelijkheid
over is, voert het Zorginstituut een pakkettoets uit. Zoals ik eerder heb benoemd
heeft in 2022 een dergelijke toets plaatsgevonden, dit op verzoek van de Nederlandse
Vereniging voor Neurologie (NVN) en de MS Vereniging Nederland. Dit ging over de toepassing
van stamceltherapie bij een groep patiënten met zeer actieve relapsing remitting multiple
sclerose (RRMS), een van de varianten van MS. Bij deze groep hielpen andere middelen,
zogenaamde hoog effectieve tweedelijns ziektemodulerende medicatie, onvoldoende. Het
Zorginstituut heeft 13 december 2022 geconcludeerd dat stamceltherapie voldoet aan
de stand van de wetenschap en praktijk voor deze specifieke patiëntengroep en dit
gepubliceerd in een zogenaamd standpunt.6 Sindsdien wordt stamceltherapie bij deze indicatie vergoed. Voor andere vormen van
MS is stamceltherapie niet geïndiceerd, omdat niet vaststaat dat stamceltherapie voor
deze vormen van MS ook daadwerkelijk bewezen effectief is.

Het Zorginstituut heeft aan de betrokken beroeps- en patiëntenverenigingen gevraagd
om een waarborgendocument bij dit standpunt op te stellen. In dit waarborgendocument
staan kwaliteitsafspraken om passende zorg te garanderen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld
om het afspraken over de indicatiestelling en centra die stamceltherapie bij de genoemde
patiëntengroep mogen uitvoeren.7 Het Zorginstituut evalueert of de toepassing van stamceltherapie bij patiënten met
zeer actieve RRMS loopt volgens deze afspraken. Daarnaast zal het Zorginstituut het
aantal patiënten en de kosten monitoren. De evaluatie wordt in nauwe samenwerking
met de beroepsgroep en patiëntenvertegenwoordigers uitgevoerd. De website van het
Zorginstituut wordt geüpdatet zodra nieuwe informatie beschikbaar komt.8

Vraag 4

Op basis van welke wetenschappelijke onderzoeksresultaten wordt stamceltherapie in
andere landen wél toegepast, terwijl dat in Nederland slechts zeer beperkt gebeurt?
Welk verschil ligt hieraan ten grondslag? Welke stappen in de wetenschappelijke ontwikkeling
van stamceltherapie zouden er moeten worden gezet voordat deze behandeling volgens
u geschikt is om aangeboden te worden aan patiënten met MS? En op welke termijn?

Antwoord 4

Het Zorginstituut heeft bij de beoordeling van stamceltherapie onder andere gekeken
naar Nederlandse en internationale richtlijnen, standpunten en protocollen van internationale
organisaties over stamceltherapie bij patiënten met zeer actieve RRMS. De meeste internationale
richtlijnen zien actieve of zeer actieve RRMS als indicatie voor stamceltherapie.
Het merendeel van deze richtlijnen vermeldt expliciet dat alleen patiënten die relapses
hebben op hoog effectieve tweedelijns ziektemodulerende medicatie in aanmerking komen
voor stamceltherapie. Er zijn enkele internationale standpunten die stamceltherapie
nog als experimenteel of onvoldoende bewezen beschouwen. De gebruikte literatuur wordt
uitgebreid beschreven in het standpunt. Voor een volledige weergave van de in de beoordeling
meegenomen literatuur, (internationale) richtlijnen en standpunten verwijs ik u daarom
naar het standpunt van het Zorginstituut. Indien toekomstige informatie daar aanleiding
toe geeft, kan het Zorginstituut een herbeoordeling uitvoeren.

Vraag 5

Is bekend hoeveel Nederlandse MS-patiënten naar het buitenland zijn gegaan om stamceltherapie
te ondergaan? Zo ja, hoeveel zijn er dat? En hoeveel van hen zijn zo goed als genezen
na deze therapie, zoals de patiënt in de documentaire? In hoeverre zijn dergelijke
resultaten onderdeel van de evaluatie van het Zorginstituut?

Antwoord 5

Het is onbekend hoeveel MS-patiënten naar het buitenland zijn gegaan om stamceltherapie
te ondergaan en hoeveel van hen zijn genezen na deze therapie. Dit vormt geen onderdeel
van de evaluatie van het Zorginstituut, alleen de uitvoering van de in het waarborgendocument
gemaakte afspraken zijn hier onderdeel van.

Vraag 6

Is het Zorginstituut voornemens om opnieuw te toetsen bij welke patiënten met MS stamceltherapie
in aanmerking komt voor vergoede zorg en zo ja, op welke termijn?

Antwoord 6

Het Zorginstituut volgt met belangstelling de wetenschappelijke publicaties over stamceltherapie.
Indien informatie daar aanleiding toe geeft, kan het Zorginstituut een herbeoordeling
uitvoeren.

Vraag 7

Bent u het met de makers van de documentaire eens dat het voor veel MS-patiënten onduidelijk
is of en hoe zij in aanmerking komen voor een stamceltherapie in Nederland en of deze
vergoed wordt? Zo ja, bent u bereid hier meer duidelijkheid over te verschaffen en
hoe?

Antwoord 7

Zie tevens mijn antwoord op vraag 2. Een arts bepaalt of een bepaalde medische behandeling
voor de desbetreffende patiënt redelijkerwijs noodzakelijk is. Vervolgens nemen patiënt
en arts samen een besluit welke behandeling het beste bij de patiënt past. Hierbij
bespreekt de arts met de patiënt de medische opties, de voor- en nadelen en de gevolgen
van de nadelen. Welke behandelingen mogelijk en passend zijn bij een bepaalde diagnose,
zijn terug te vinden in de richtlijnen van de beroepsverenigingen van de medisch specialisten,
zo ook bij MS . Deze medisch specialistische richtlijnen vormen het fundament onder
het medisch handelen. Zij ondersteunen de klinische besluitvorming en dragen bij aan
betere zorg en meer transparantie.

Behandelingen die voldoen aan de stand van de wetenschap en de praktijk worden vergoed
uit het basispakket van de zorgverzekering. Als onduidelijk is of een bepaalde behandeling
uit het basispakket vergoed moet worden, dan kan het Zorginstituut daarover een uitspraak
doen. Het Zorginstituut kan dan besluiten om te toetsen of de zorg voldoet aan de
stand van de wetenschap en praktijk.