Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Dobbe over de berichten dat criminelen op grote schaal actief zijn in de zorg

Antwoord van Minister Agema (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede namens de Ministers
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Justitie en Veiligheid (ontvangen 4 februari
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 668.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Onderwijsminister waarschuwt opleidingen voor fraude
met zorgcertificaten»?1

Antwoord 1

Misstanden in de zorg waarbij sprake is van slechte kwaliteit van zorg, zorgfraude
of zorgcriminaliteit zijn ernstig en moeten koste wat kost worden tegengegaan. Vanwege
de financiële gevolgen en vooral ook vanwege de maatschappelijke gevolgen, bijvoorbeeld
dat patiënten dan vaak niet de zorg krijgen die zij nodig hebben of in een extra kwetsbare
positie terechtkomen. De verwevenheid met zware criminaliteit maakt dit zorgelijker.

Zoals in eerdere Kamerbrieven aangegeven, zijn verschillende partijen, zoals de Inspectie
van het Onderwijs (IvhO), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), het Openbaar
Ministerie (OM) en de betrokken ministeries, daarom gezamenlijk aan de slag om paal
en perk te stellen aan misstanden in de zorg.2

De Minister van OCW heeft met zijn brief van 6 november 2024 mbo-instellingen verzocht
om tot nader order voor een aantal opleidingscodes terughoudend te zijn met het in
behandeling nemen van ervaringscertificaten (EVC) van EVC-aanbieders. Instellingen
moeten er zeker van zijn dat het EVC-ervaringscertificaat deugdelijk is onderbouwd.
De examencommissies zijn gewezen op hun wettelijke taak om zorgvuldig om te gaan met
het verlenen van vrijstellingen. Op deze manier kunnen kwaadwillenden minder gemakkelijk
via EVC aan een zorgdiploma komen.3 De Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ) heeft op 8 november 2024 besloten om
tijdelijk alle registratieaanvragen met een EVC-certificaat op te schorten om de betrouwbaarheid
en kwaliteit van het register te waarborgen. Tegelijkertijd worden de registratieaanvragen
nader onderzocht, worden de dossiers van eerdere registraties bekeken en wordt het
proces rondom de registratie tegen het licht gehouden.

De relevantie hiervan wordt met de bevindingen, zoals aan de orde komen in de artikelen
die u noemt, onderstreept. Het probleem vraagt ook om maatregelen ten behoeve van
een integere en weerbare economie en maatschappij, zoals de zorgsector. Conform de
in eerdergenoemde Kamerbrieven aan uw Kamer gedane toezegging, wordt u op korte termijn
nader geïnformeerd over vervolgacties. Daar wordt op dit moment aan gewerkt op basis
van een brede integrale benadering en in samenwerking met onder andere de betrokken
ministeries, gemeenten, toezichthouders, opsporingsdiensten, zorgkantoren, zorgverzekeraars
en opleiders. Het doel van de aanpak is om het zo onaantrekkelijk mogelijk te maken
voor criminelen om nog in het zorgdomein actief te zijn en om de zorgsector weerbaarder
te maken tegen criminelen. Er wordt op drie speerpunten ingezet om dit doel te bereiken.
Het gaat om (1) het opwerpen van barrières, (2) het vergroten van de weerbaarheid
en (3) het verstevigen van toezicht, handhaving en opsporing.

Vraag 2

Wat is uw reactie op het bericht ««Drugshandelaren en plofkrakers op grote schaal»
actief in de zorg, kwetsbare patiënten in gevaar»?4

Antwoord 2

Conform de in eerdergenoemde Kamerbrieven aan uw Kamer gedane toezegging, wordt u
op korte termijn nader geïnformeerd over vervolgacties van onder andere de betrokken
ministeries om gezamenlijk paal en perk te stellen aan de geschetste misstanden in
de zorg.

Vraag 3

Hoe kan het dat er van de 100 meldingen van diplomafraude die in 2023 door de Dienst
Uitvoering Onderwijs (DUO) werden gedaan, geen enkele is opgepakt door de politie?

Antwoord 3

In de afweging of een aangifte wordt opgepakt door de politie worden onder verantwoordelijkheid
van de Officier van Justitie verschillende aspecten afgewogen, waaronder de vraag
of voldoende bewijs voorhanden is of de vraag hoe schaarse capaciteit binnen de opsporing
het beste kan worden ingezet. In 2023 werden de meldingen van DUO die lokaal werden
gedaan, nog niet gezien in het licht van de latere analyse van ondermijning in de
zorg en de schakel die diplomafraude daarin blijkt te vormen.

Vraag 4

Hoe kan het dat er van de 900 risicomeldingen die in twee jaar tijd door de Kamer
van Koophandel (KvK) werden gedaan, geen enkele heeft geleid tot vervolging?

Antwoord vraag 4

Het bestrijden van een maatschappelijk probleem als zorgcriminaliteit en zorgfraude
vraagt om een ketenbrede inspanning. Het strafrecht moet worden gezien als ultimum
remedium, naast de inzet van civiel- en bestuursrechtelijk toezicht en handhaving.

Het is van veel factoren afhankelijk of een risicomelding van de Kamer van Koophandel
(KvK) leidt tot een onderzoek van een toezichthouder in de zorg of een opsporingsdienst
en vervolgens tot vervolging. Zo weegt bijvoorbeeld mee of er al andere (onderzoeks)informatie
of meldingen bekend zijn. In het algemeen geldt dat gelet op het moment van inschrijving
bij de KvK en het dan gesignaleerde risico, er nog onvoldoende bekend is voor een
toezichtsonderzoek dan wel het starten van een strafrechtelijk onderzoek of vervolging.
In het traject verbeteren van screening aan de voorkant van zorgaanbieders, wordt
het hele proces van inschrijving van een zorgonderneming tot aan het daadwerkelijke
leveren van zorg onder de loep gehouden. Dat betekent dat ook wordt gekeken naar de
werkwijze van KvK en de partijen die deze risicomeldingen ontvangen en de verbeteringen
die daarin mogelijk zijn.

Vraag 5

Bent u van plan om ervoor te zorgen dat de meldingen die worden gedaan van (mogelijke)
zorgfraude daadwerkelijk worden opgepakt door de verantwoordelijke instanties en hier
voldoende capaciteit voor vrij te maken?

Antwoord 5

Op de wijze waarop toezichthouders in het zorgdomein invulling geven aan hun taak
en capaciteitsinzet, voeren zij eigenstandig beleid. Het Ministerie van VWS en de
toezichthouders voeren structureel overleg om hen in staat te stellen hun taak zo
optimaal mogelijk uit te oefenen. Opsporingsdiensten maken afspraken met het OM in
de vorm van handhavingsarrangementen over de prioritering en capaciteit. Ook voor
zorgfraude is er een handhavingsarrangement.

Vraag 6

Beseft u dat het afbraakbeleid dat de afgelopen jaren op de zorg is gevoerd, via bezuinigingen,
marktwerking en achtergebleven lonen en zeggenschap voor zorgverleners, de zorg tot
een ideale prooi voor criminelen maakt, doordat zij misbruik kunnen maken van personeelstekorten
en een enorm gebrek aan effectief toezicht op een zeer complex zorgsysteem? Zo ja,
bent u bereid om te stoppen met dit afbraakbeleid?

Antwoord 6

Criminaliteit en fraude zijn strafbaar, maar ook van alle tijden. De aanpak van zorgfraude
is opgenomen in het hoofdlijnenakkoord en is dus een prioriteit van dit kabinet. Er
gaat dit jaar 109 miljard euro om in de zorg en dat trekt ook mensen met verkeerde
bedoelingen aan. De problematiek van ondermijning en zware criminaliteit gaat verder
dan het zorgdomein. Daarom pakt dit kabinet dit breed en in samenhang aan.

Vraag 7

Welke stappen gaat u zetten om ervoor te zorgen dat mensen die afhankelijk zijn van
zorg niet langer ten prooi vallen aan zorgcowboys?

Antwoord 7

In het zorgdomein zijn toetredingsdrempels opgeworpen met bijvoorbeeld de Wet toetreding
zorgaanbieders (Wtza) en lokale regelgeving van gemeenten. Er kan zowel wat betreft
kwaliteit, rechtmatigheid als integriteit naar (het verleden van) bestuurders en zorgverleners
worden gekeken, onder andere door het CIBG, de IGJ, de Nederlandse Zorgautoriteit
(NZa) en gemeenten.

De doelgroep voor de vergunningplicht Wtza is per 1 januari 2025 uitgebreid. Vanaf
dat moment moeten alle zorginstellingen die zorg verlenen op grond van de Zorgverzekeringswet
of Wet langdurige zorg beschikken over een toelatingsvergunning, ook de kleinere zorginstellingen
met 10 of minder zorgverleners. Dat vergroot bijvoorbeeld de groep zorginstellingen
van wie in het kader van de vergunningplicht een VOG verlangd kan worden en ten aanzien
van wie een integriteitsbeoordeling op grond van de Wet Bibob kan worden uitgevoerd.

Het is aan inkopers van zorg om met inkoopbeleid, contractvoorwaarden en beheersmaatregelen
in waarborgen te voorzien en zorgvuldig te zijn in met wie een contract wordt aangegaan
of verlengd. Daarbij kan per 1 januari 2025 gebruik worden gemaakt van de mogelijkheden
die de Wet bevorderen samenwerking en rechtmatige zorg (Wbsrz) biedt. Er is onder
andere mogelijk gemaakt dat zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten elkaar voor
frauderende zorgaanbieders, waaronder diens bestuurders en leidinggevenden, kunnen
waarschuwen. Daarmee kan worden tegengegaan dat zij hun activiteiten elders voortzetten
of anderszins opnieuw beginnen.

In aanvulling op het beleid dat gericht is op de zorginstellingen, geldt dat per 1 januari
2025 het handhavingsmoratorium op de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties
(DBA) is opgeheven. Dit betekent dat weer volledig gehandhaafd gaat worden op de kwalificatie
van de arbeidsrelatie voor de loonheffing. De verwachting is dat hierdoor bij diverse
instellingen minder zzp’ers en daarmee meer vaste gezichten op groepen met kwetsbare
patiënten ingezet zullen worden. Gelet op de signalen dat sprake is van een toename
van het aantal criminele zzp’ers in de zorg, kan voornoemde maatregel ook bijdragen
aan veilige en goede zorg.

De Minister van VWS wil in het eerste kwartaal van 2025 het wetsvoorstel Integere
bedrijfsvoering zorg- en jeugdhulpaanbieders (Wibz) aan uw Kamer aanbieden. Met dat
wetsvoorstel worden de weigerings- en intrekkingsgronden van een vergunning uitgebreid
en kunnen zorgaanbieders waarvan niet aannemelijk is dat ze aan de voorwaarden voor
het verlenen van goede en rechtsmatige zorg gaan voldoen, beter worden geweerd of
gestopt.

Zoals bij vraag 1 aangegeven, heeft de Minister van OCW onderwijsinstellingen opgeroepen
om terughoudend te zijn met het in behandeling nemen van EVC-certificaten voor een
aantal opleidingen. Op deze manier wordt voorkomen dat te gemakkelijk vrijstellingen
voor de gehele of een deel van een mbo-opleiding wordt gegeven op basis van een ondeugdelijk
EVC-certificaat. Ook de SKJ heeft besloten om tijdelijk alle registratieaanvragen
met een EVC-certificaat op te schorten om de betrouwbaarheid en kwaliteit van het
register te waarborgen. Daarnaast voert de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs
Bedrijfsleven (SBB) gericht kwaliteitsbezoeken uit bij leerbedrijven in de zorg om
sneller in te kunnen grijpen bij malafide stagebedrijven in de zorg.

De Minister van JenV wijst erop dat werkgevers in de zorgsector bovendien kunnen vragen
om een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Werknemers en ondernemers kunnen met een
VOG worden onderzocht op hun justitiële verleden.