Brief regering : Voortgang programma Simpel Switchen in de Participatieketen

Nr. 339
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 mei 2025

Inleiding

In maart 2024 heeft u het meerjarenprogrammaplan Simpel Switchen in de Participatieketen
ontvangen.1 Er is toegezegd uw Kamer periodiek nader te informeren over de ontwikkelingen binnen
het programma Simpel Switchen in de Participatieketen (Simpel Switchen).2

Het Ministerie van SZW is al enige tijd bezig om, steeds vanuit de behoeften en mogelijkheden
van mensen, te kijken hoe we belemmeringen kunnen wegnemen en overgangen in de participatieketen
kunnen versoepelen. We willen dat mensen makkelijker kunnen switchen tussen uitkering
en (deeltijd) werk en tussen vormen van participatie zoals dagbesteding, beschut werk,
de banenafspraak en regulier werk. Het moet voor mensen veilig voelen en veilig zijn
om (ontwikkelings)stappen te zetten waarbij ze ook veilig terug kunnen, mocht dat
nodig zijn. We doen dit zodat het voor mensen makkelijker wordt om mee te doen op
de voor hen best passende plek en ze naar vermogen een bijdrage kunnen leveren aan
de samenleving.

Simpel Switchen is een domeinoverstijgend programma. We ondersteunen professionals
en managers van gemeenten, UWV en zorginstellingen proactief en doelgericht, zodat
zij kunnen inzetten op het implementeren van (proces)veranderingen gericht op het
versoepelen van de overgangen. We kijken ook altijd of aanvullend op deze (proces)veranderingen,
aanpassing van landelijke wet- en regelgeving nodig en mogelijk is. Ik werk intensief
samen met het Ministerie van VWS en met de partners in de werkplaats Simpel Switchen3. Ook staan we regelmatig in contact met ervaringsdeskundigen. We hebben advies gevraagd
aan Ieder(in) en Mind hoe we de inbreng van ervaringsdeskundigen nog beter vorm kunnen
geven en structureel in het programma kunnen borgen.

Het programma Simpel Switchen kent 6 hoofddoelen die met alle samenwerkingspartners
zijn vastgesteld. Ik informeer u met deze brief hoe de activiteiten van het afgelopen
jaar hebben bijgedragen aan het realiseren van deze doelen en hoe recent gestarte
activiteiten daaraan bij gaan dragen.

Hoofddoelen programma Simpel Switchen

1. Bij een switch is er beter financieel en fiscaal inzicht voor de mensen die (willen)
switchen en voor professionals en worden de negatieve financiële gevolgen van de switch
beperkt;

2. Er zijn soepele overgangen tussen uitkering, onbetaald werk (dagbesteding) en betaald
werk (beschut werk, banenafspraak, regulier);

3. Er zijn soepele overgangen tussen vormen van betaald werk;

4. Als mensen een stap zetten, is er altijd een veilige weg terug;

5. Professionals voelen zich gesteund en hebben de kennis en tools om mensen te ondersteunen
bij het simpel switchen;

6. Beter inzicht in data en resultaten van Simpel Switchen.

Wat hebben we in 2024 gedaan

Simpel Switchen is geen afgebakend instrument dat je als professional kunt inzetten
of waar je als individu rechten aan kunt ontlenen. Simpel Switchen is een andere manier
van denken en doen om mensen te ondersteunen bij switches die zij willen en kunnen
maken. Het is een cultuurverandering. Het kost tijd om (proces)veranderingen door
te voeren. Het is een gezamenlijk proces waarin de afgelopen jaren voortdurend stappen
zijn gezet. In 2024 hebben verschillende partners, met subsidie van SZW en VWS, onverminderd
ingezet op activiteiten die bijdragen aan het realiseren van met name het tweede,
vierde en vijfde doel van het programma Simpel Switchen. Hieronder geef ik een korte
toelichting op een aantal uitgevoerde activiteiten.

Om professionals bij gemeenten te ondersteunen om het switchen voor mensen makkelijker
te maken, hebben Optimalistic en het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) een generieke
methode «Doorbraken in de participatieketen» ontwikkeld. In deze methode staan processtappen
hoe je van een bedachte oplossing naar een daadwerkelijke implementatie kunt komen.
Er zijn zes gemeenten gevolgd.4 De oplossingen die gemeenten hadden bedacht liepen uiteen van het ontwikkelen van
een pauzeknop om uitval uit (beschut) werk te voorkomen tot het realiseren van een
werkproces gericht op een betere samenwerking tussen gemeenten en UWV. De ontwikkelde
methode zit nu in de testfase en wordt voor de zomer van 2026 opgeleverd, waarna elke
gemeente deze kan gebruiken. Verder heeft Optimalistic samen met twee gemeenten een
«Procesbeschrijving Garantieknop» gemaakt. Hierin staat hoe gemeenten de aanvraagprocedure
voor een bijstandsuitkering zo kunnen inrichten dat mensen binnen 5 werkdagen de uitkering
toegekend kunnen krijgen als zij eerder een bijstandsuitkering hebben ontvangen en
binnen zes maanden opnieuw instromen5. Dit draagt eraan bij dat mensen makkelijker tussen een bijstandsuitkering en betaald
werk kunnen switchen.

We hebben ook ingezet op een betere samenwerking tussen de domeinen zorg en werk.
De VGN heeft een inspiratiedocument «Bruggen naar werk» laten ontwikkelen6. Het doel hiervan is om de communicatie en samenwerking tussen partijen in het sociaal
domein te versterken. Een betere samenwerking in de uitvoering leidt ertoe dat het
voor mensen makkelijker wordt om stappen te zetten van dagbesteding naar betaald werk
of omgekeerd.

Omdat werkgevers hierbij ook een belangrijke rol spelen, heeft de Universiteit Maastricht
de handreiking «De weg van waarden» gemaakt. Hierin staan handige tips voor zorgaanbieders
en werkgevers hoe zij in samenwerking dagbestedingsplekken in bedrijven kunnen realiseren,
als mogelijke tussen- en ontwikkelstap op weg naar betaald werk in datzelfde bedrijf.

Het inzetten van IPS (Individuele Plaatsing en Steun) voor mensen met een lichtverstandelijke
beperking draagt ook bij aan het makkelijker kunnen doorstromen van dagbesteding naar
betaald werk. Deze methode is al effectief in de GGZ. Movisie heeft nu onderzocht
dat IPS ook ingezet kan worden voor deze doelgroep om hen te begeleiden naar betaald
werk7. Een aandachtspunt hierbij is dat het inzetten van IPS voor deze doelgroep een intensievere
begeleiding vergt. Het advies van Movisie is om de ontwikkeling van IPS voor deze
doelgroep stapsgewijs verder te brengen. Met de partners kijk ik hoe hier een passend
vervolg aan kan worden gegeven.

Om het bereik van de genoemde producten van verschillende partners en kennis over
Simpel Switchen te vergroten, heeft Divosa ingezet op bewustwording bij gemeenten
en hun partners over manieren waarop zij kunnen bijdragen aan soepele overgangen van
uitkering naar werk en tussen verschillende vormen van (betaald) werk. In bijeenkomsten
en webinars worden kennis, ervaringen en producten gedeeld. Daarmee krijgen gemeenten
handvatten aangereikt om Simpel Switchen mogelijk te maken. In 2024 zijn er 6 webinars
en 3 regionale bijeenkomsten georganiseerd, waar zo’n 750 mensen aanwezig waren.

Zoals aangegeven kijken we binnen het programma niet alleen naar waar procesveranderingen
in de uitvoeringspraktijk kunnen worden verbeterd maar ook of aanvullend daarop aanpassing
van landelijke wet- en regelgeving nodig is. Daarom hebben we een aantal voorstellen
gedaan in het wetsvoorstel Participatiewet in Balans8, dat 22 april jl. door de Tweede Kamer is aangenomen. Deze voorstellen dragen eraan
bij dat mensen de stap vanuit de uitkering naar (deeltijd) werk eerder zetten. Ook
zijn er maatregelen gericht op het oplossen van knelpunten rondom het verrekenen (bijstandsuitkering
met salaris) als mensen deeltijd gaan werken.

1. Voorgestelde maatregelen voor het versoepelen van de aanvraagprocedure:

• Het mogelijk maken om op basis van DigiD een bijstandsuitkering digitaal toe te kennen;

• Het voor gemeenten mogelijk maken om een verkorte aanvraagprocedure in te richten.
Als mensen binnen 12 maanden na uitstroom uit de bijstand opnieuw een uitkering aanvragen,
kunnen zij die versneld krijgen. De eerdergenoemde garantieknop sluit hier mooi bij
aan;

• Het mogelijk maken om een bijstandsuitkering met terugwerkende kracht te verlenen.

2. Voorgestelde maatregelen voor het makkelijker in deeltijd kunnen werken naast een
bijstandsuitkering:

• het verruimen van de bijverdiengrenzen;

• het mogelijk maken van (automatisch) verrekenen van inkomsten uit arbeid op basis
van in de Polisadministratie beschikbare gegevens;

• het eenduidiger verrekenen van de vakantiebijslag, de eindejaarsuitkeringen en het
keuzebudget;

• het bufferbudget.

Er vinden landelijk ook andere activiteiten plaats die niet direct onder het Programma
Simpel Switchen vallen, maar waarmee we wel in verbinding staan. Zo is Instituut Gak9 in 2023 gestart met een programma om mensen makkelijker te laten switchen tussen
dagbesteding en (beschut) werk, ik heb u hierover eerder geïnformeerd.10 Dit programma is in 2024 uitgebreid. In totaal zijn 56 projecten gestart vanuit zorginstellingen,
maatschappelijke organisaties en sociale ondernemingen. In de eerste 26 projecten,
die zijn gestart in 2023 en bijna zijn afgerond, zijn zo’n 200 deelnemers ingestroomd.
Hiervan hebben 85 mensen ontwikkelingsstappen gezet waarvan er 20 zijn doorgestroomd
naar (beschut) werk. In 2024 zijn nog eens 30 projecten gestart waar 165 deelnemers
zijn ingestroomd11. Uit de levensverhalen die de Universiteit voor Humanistiek van de deelnemers heeft
opgetekend, blijkt dat deelnemers zeker stappen zetten, maar dat het om verschillende
redenen vaak meer tijd vraagt dan van tevoren gedacht12. Het programma loopt tot eind 2025. Wij zijn regelmatig met Instituut Gak in gesprek
over de deelresultaten en de geleerde lessen.

Een andere ontwikkeling, waarmee het programma Simpel Switchen in verbinding staat,
is dat SBCM (A&O fonds Sociaal Werkbedrijven) in samenwerking met Cedris de pilot
«helpdesk Simpel Switchen» is gestart. Hier kunnen professionals van sociaal ontwikkelbedrijven
casussen inbrengen of vragen stellen.13

Wat gaan we doen in 2025 en 2026

De inzet op een goede samenwerking met onze partners heeft ertoe geleid dat verschillende
partners uit de werkplaats Simpel Switchen coalities met elkaar zijn aangegaan om
integraal en domeinoverstijgend te werken aan het realiseren van de programmadoelen.
Hieronder schets ik op hoofdlijnen welke activiteiten in gang zijn gezet.

In de regio’s Eindhoven, Veenendaal, Weert en Rotterdam worden door de coalitie van
Movisie, VGN en Cedris lerende praktijken simpel switchen ondersteund. In deze regio’s
werken een zorgorganisatie, een sociaal ontwikkelbedrijf en een gemeente met elkaar
samen om het switchen tussen vormen van onbetaald (dagbesteding) en betaald werk te
vergemakkelijken. Dit draagt bij aan het realiseren van het tweede, derde en vierde
doel van het programma. Aan de hand van individuele switches van mensen brengt de
coalitie in kaart welke Simpel Switchen aanpakken werken. De belangstelling voor deze
lerende praktijken was groter dan het aantal beschikbare plekken. We blijven ook deze
regio’s actief informeren en betrekken.

Door het ondersteunen van deze lerende praktijken kunnen we lessen trekken waarmee
we vervolgens andere regio’s kunnen inspireren en ondersteunen om met Simpel Switchen
aan de slag te gaan.

De komende periode blijven we inzetten op het ondersteunen van professionals in de
uitvoeringspraktijken van zorg en werk. De testfase van de genoemde methode «Doorbraken
in de participatieketen» is in zes regio’s gestart. Na deze testfase kunnen uitvoeringsorganisaties
zelf aan de slag om aanpassingen in hun processen te implementeren.

Daarnaast is de coalitie, bestaande uit Optimalistic, IPW, SAM, Ieder(in) en Mind,
aan de slag met het ontwikkelen van een «routenet Simpel Switchen»14 Alle informatie over knelpunten, oplossingen, ontwikkelde producten van de afgelopen
jaren, wordt, aangevuld met input van professionals en mensen met ervaringskennis,
overzichtelijk samengebracht. Zowel de methode als het routenet worden in de loop
van 2026 opgeleverd.

We blijven onverminderd inzetten op het inspireren van regio’s. Daarom zetten we de
jarenlange samenwerking met Divosa voort. Divosa blijft gemeenten en hun professionals
met kennis en tools informeren en stimuleren om mensen te ondersteunen bij het simpel
switchen. Hiervoor organiseert Divosa, in nauwe samenwerking met andere partners,
maandelijks een thema-webinar. Ook gaat Divosa samen met de VNG op bestuurlijk niveau
aandacht besteden aan het thema Simpel Switchen. Het voornemen is om aan te sluiten
bij de bijeenkomsten die de VNG in het kader van de Leeragenda organiseert.15

Omdat het inspireren en ondersteunen van arbeidsmarktregio’s zo belangrijk is, haken
we ook aan bij de hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur. Zo wordt Simpel Switchen
als thema opgenomen in de Landelijke Meerjarenagenda. Het is vervolgens aan de netwerkpartners
in de arbeidsmarktregio’s om in het Regionaal Beraad (i.o.)16 te bespreken hoe zij (verder) met Simpel Switchen aan de slag gaan en hiertoe afspraken
te maken in de Regionale Meerjarenagenda.

Zoals gezegd, kijken we in het programma altijd naar de behoeften en mogelijkheden
van de mensen, wat hebben zij nodig om stappen te kunnen zetten. Om bewustwording
over de mogelijkheden van Simpel Switchen bij de doelgroep te vergroten heeft de coalitie
van Ieder(in) en Mind in maart jl. een digitaal informatiepunt opgezet waar mensen
hun ervaringen kunnen delen en vragen kunnen stellen over stappen die zij (willen)
zetten.17

Het is voor mensen niet makkelijk om stappen te zetten en het is voor professionals
niet makkelijk (proces)veranderingen door te voeren. Dit kost tijd. Omdat het programma
al enige tijd loopt, kunnen we nu meer inzicht krijgen in de resultaten van het programma.
Daarom is afgelopen februari een vierjarige monitor Simpel Switchen gestart. Het doel
is inzichtelijk te krijgen welke switches mensen maken, welke drempels zij nog ervaren
en of de gemaakte switches ook duurzaam zijn. Daarnaast wil ik graag meer (cijfermatig)
inzicht in de impact van het programma op het handelen in de uitvoeringspraktijk.

Mede op basis van deze resultaten kan ik het programma evalueren en in samenspraak
met de partners bepalen of bijsturing van activiteiten binnen het programma nodig
is. De eerste monitor wordt in het eerste kwartaal van 2026 opgeleverd.

Simpel Switchen is een ingezette beweging waarin we van professionals vragen om domeinoverstijgend
samen te werken, te handelen vanuit de mens en te denken in mogelijkheden. Tegelijkertijd
kijken wij of het nodig is wetgeving aan te passen zodat uiteindelijk de overgangen
voor mensen worden versoepeld en zij beter mee kunnen doen op de voor hen best passende
plek. We zijn goed op weg en tegelijkertijd ook nog niet klaar. We blijven ons de
komende jaren voor dit thema inzetten, samen met mijn collega van VWS en alle partners
in de werkplaats Simpel Switchen. In de loop van 2026 informeer ik uw Kamer weer over
de stand van zaken van het programma Simpel Switchen.

De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
J.N.J. Nobel