Brief regering : Geannoteerde Agenda formele Energieraad van 30 mei 2024

Nr. 1070
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR KLIMAAT EN ENERGIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 21 mei 2024

Bijgevoegd vindt u de Geannoteerde Agenda voor de formele Energieraad van 30 mei a.s.

De Minister voor Klimaat en Energie, R.A.A. Jetten

Geannoteerde Agenda formele Energieraad 30 mei

Op 30 mei a.s. vindt in Brussel de formele Energieraad plaats onder het Belgische
EU-voorzitterschap. Tijdens de Raad zullen naar verwachting Raadsconclusies over elektriciteitsinfrastructuur
worden aangenomen. Tevens zullen twee beleidsdebatten plaatsvinden over de Green Deal
en het over RepowerEU pakket. Op het moment van schrijven is de exacte strekking van
deze twee agendapunten nog niet bekend. Tot slot staan nog een aantal diversenpunten
op de agenda waar geen beleidsdiscussie wordt voorzien, namelijk een update vanuit
de Europese Commissie (hierna: Commissie) over de Integrale Nationale Energie- en
Klimaatplannen (hierna: INEK’s), een update vanuit de Commissie over capaciteitsmechanismen
en een toelichting van de Hongaarse delegatie over de prioriteiten voor hun inkomende
EU-voorzitterschap (tweede helft van dit kalenderjaar). Op het moment van schrijven
is de exacte invulling van deze diversenpunten nog niet bekend. Op basis van de huidige
informatie wordt verwacht dat Nederland deze punten kan aanhoren.

Raadsconclusies elektriciteitsinfrastructuur

Tijdens de informele Energieraad van 15-16 april jl. heeft een beleidsdebat plaatsgevonden
ter voorbereiding op de Raadsconclusies over elektriciteitsinfrastructuur, die op
basis van unanimiteit moeten worden vastgesteld1. Het is goed om te benadrukken dat Raadsconclusies geen (nieuwe) wetgevende verplichtingen
met zich meebrengen, maar kunnen worden beschouwd als een niet-bindende oproep naar
de EU-instellingen, met aandachtspunten en prioriteiten voor de beleidsagenda. In
deze Geannoteerde Agenda zet ik uiteen wat de prioriteiten voor Nederland zijn voor
deze Raadsconclusies. Deze zijn al eerder met uw Kamer gecommuniceerd middels de Geannoteerde
Agenda van de informele Energieraad van 15 en 16 april jl. en in de non-papers die
ik met het verslag van de Energieraad van 4 maart jl. heb meegestuurd2.

De concept Raadsconclusies over elektriciteitsinfrastructuur benoemen het belang van
een sterker gecoördineerde lange-termijn planning van het Europese elektriciteitsnetwerk.
Ook wordt er aandacht besteed aan de benodigde investeringen, de veiligheid en weerbaarheid
en het versnellen van de uitrol van energie-infrastructuur. Nederland kan zich goed
vinden in de lijn van de concept conclusies. In het algemeen beschouwt het kabinet
deze Raadsconclusies als een oproep tot een uitvoeringsagenda voor de energietransitie
en de bijbehorende uitrol van elektriciteitsinfrastructuur, conform motie Erkens3.

Nederland pleit in de nog lopende onderhandelingen over de Raadsconclusies voor een
oproep aan de Commissie om de mogelijkheid van versnelde (vergunning)procedures nader
te onderzoeken, bovenop de stappen die reeds gezet zijn. Hierbij is het noodzakelijk
te onderzoeken hoe vergunningsprocedures voor energie-infrastructuur meer gestroomlijnd
kunnen worden, maar ook hoe daarbij voldoende rekening kan worden gehouden met natuur-
en milieuregelgeving. Daarnaast wil ik de Raadsconclusies benutten om een oproep aan
de Commissie te doen om andere belemmeringen voor de energietransitie weg te nemen,
onder andere door met een aanpak voor netcongestie te komen. Dit is nu in Nederland
al een groot probleem en heeft ook de potentie om in andere lidstaten problematisch
te worden in het elektriciteitsnetwerk. Het is daarbij van belang dat er voldoende
opties en prikkels voor flexibel gebruik van het net zijn. Ook blijft het voor Nederland
van belang dat er voldoende prijssignalen voor elektriciteit zijn en dat een gelijk
speelveld in de energiemarkt behouden blijft.

De Raadsconclusies zullen toegespitst zijn op elektriciteitsinfrastructuur. Daarnaast
blijft Nederland oproepen tot de bevordering van een meer geïntegreerde planning voor
het energiesysteem. Dit is nodig om de transitie zo efficiënt en georganiseerd mogelijk
in te richten. Ik zal tevens blijven benadrukken dat grensoverschrijdende infrastructuur
en opslag van waterstof en groen gas eveneens belangrijk zijn voor de energietransitie.
Ook zal Nederland bewaken dat de Europese energie-infrastructuur weerbaar is tegen
externe dreigingen en dat dit ook landt in de Raadsconclusies.

Nederland hecht met name aan een eerlijke transitie waarin kosten voor energie-infrastructuur
naar enige mate van evenredigheid worden verdeeld. Daarom pleit ik voor de ontwikkeling
van een mechanisme binnen de huidige beleidskaders waarmee de kosten tussen lidstaten
voor de aanleg van grootschalige infrastructuur op zee op objectieve wijze verdeeld
kunnen worden. Ook pleit Nederland voor meer duidelijkheid over offshore gebiedzones
binnen het huidige marktkader. Daarnaast roep ik op om te onderzoeken hoe de systematiek
in netwerktarieven kan worden verbeterd. Bij het verslag van de formele Energieraad
van 4 maart jl. heb ik een non-paper met uw Kamer gedeeld over verdere harmonisatie
van nettarieven4. Hierin roept Nederland op tot meer sturing van de Commissie en ACER om netwerktarieven
meer te harmoniseren om zo een gelijker speelveld te creëren tussen lidstaten.

Beleidsdebatten Green Deal en RepowerEU

Op het moment van schrijven is de strekking van beide beleidsdebatten over de Green
Deal en RepowerEU nog niet bekend. Naar verwachting zal de Commissie terugblikken
op wat de afgelopen twee jaar allemaal is bereikt binnen deze twee pakketten en wat
eventueel nodig is qua implementatie. In dit verband heeft de Commissie reeds twee
informerende mededelingen gedeeld. Nederland steunt de doelen en inhoud van deze beleidsagenda’s
en heeft daarom ook de wetgeving uit het Fit-for-55-pakket gesteund dat dient ter invulling van de Green Deal en RepowerEU. Nederland
werkt nu aan de nationale implementatie van dit pakket, waarover uw Kamer separaat
is geïnformeerd.

Sinds de lancering van de Europese Green Deal in december 2019 heeft u reeds verschillende
appreciaties ontvangen over de doelstellingen en beleidsinitiatieven die helpen met
de groene transitie, met als einddoel klimaatneutraliteit uiterlijk in 2050. Onder
andere het Fit for 55-pakket, de EU biodiversiteitsstrategie en het «Zero Pollution» Actieplan zijn hier
onderdeel van. De afgelopen jaren heeft het kabinet zich ingezet voor een brede en
ambitieuze aanpak van de Green Deal. Nu een groot deel van de wetgeving onder de Green
Deal is aangenomen, zou de discussie zich moeten richten op implementatie, waarbij
een conflicterende uitwerking tussen verschillende wetten voorkomen dient te worden.
Eventuele Europese acties op het gebied van biodiversiteit, natuur en milieu zouden
voldoende in goede samenhang moeten zijn met de energietransitie, bijvoorbeeld bij
de uitrol van nieuwe energie-infrastructuur en energie-opwek, en de verduurzaming
van de industrie.

Na de publicatie van de mededeling rondom RepowerEU heeft u reeds een appreciatie
ontvangen waarin Nederland steun uitsprak voor de doelstellingen, zoals versnelling
van de energietransitie, diversificatie van energiebronnen en -import, en vergroten
van de risicoparaatheid voor mogelijke verstoringen in de energievoorziening. Inmiddels
zijn de doelstellingen van RePowerEU geïntegreerd in nieuwe Europese regelgeving5. Zo zijn op Europees niveau akkoorden bereikt op de herziening van de hernieuwbare
energierichtlijn (RED) en de Energie-Efficiëntierichtlijn (EED). Ook heeft de EU in
2022 meerdere noodverordeningen aangenomen om de schokken ten gevolge van de Russische
inval in Oekraïne in de energievoorziening op te vangen. Verder zijn er grote stappen
gezet op verdere ontwikkeling van de energiemarkt met onder andere het gas- en decarbonisatiepakket
(ten behoeve van leveringszekerheid en marktordening voor gas en waterstof) en de
hervorming van de elektriciteitsmarkt (onder andere om hernieuwbare energie beter
te integreren in het elektriciteitsnet). De EU heeft ook aanvullende actie ondernemen
richting derde landen in het kader van diversificatie van energiebronnen en import.
De Nederlandse strategie ten aanzien van energiediplomatie op het vlak van leveringszekerheid
en diversificatie is beschreven in de Kamerbrief Energiediplomatie van 8 mei jl.6

De doelen uit de Green Deal en RepowerEU zijn onderdeel geworden van de geldende Europese
regelgeving en vormen daarmee de kern van het Nederlandse beleid voor de transitie.
Echter, het blijft van groot belang om aandacht te hebben voor het wegnemen van belemmeringen
voor de uitvoering van de transitie, zoals hierboven reeds beschreven. Door middel
van de Raadsconclusies over elektriciteits-infrastructuur wordt de Commissie opgeroepen
om hiermee aan de slag te gaan. Nederland zal zich blijven inzetten om aandacht te
hebben voor de uitvoering en de Commissie oproepen om de lidstaten hierin te ondersteunen.
Tijdens de Energieraad zal ik oproepen om gezamenlijk te werken aan een uitvoeringsagenda
voor de energietransitie om de gezamenlijke doelen van de Green Deal en RepowerEU
te bereiken, conform de eerder met uw Kamer gecommuniceerde prioriteiten.

Diversenpunten

Tijdens de Energieraad zal de Europese Commissie een stand van zaken rondom de Integrale
Nationale Energie- en Klimaatplannen geven. Momenteel werkt het kabinet aan de update
van de INEK die eind juni bij de Europese Commissie ingediend moet worden. Hier wordt
uw Kamer op korte termijn nader over geïnformeerd.

Tevens zal de Commissie informatie verstrekken over het vaststellen van mechanismen
voor capaciteitsvergoeding. In lijn met de Kamerbrief van 11 maart 2024 over leveringszekerheid
elektriciteit7 zal ik met belangstelling kennis nemen van de update van de Commissie op dit thema.
Ik acht de inzet van een capaciteitsmechanisme of het anderszins ingrijpen in de markt
ter borging van de leveringszekerheid op dit moment niet nodig, en daarom niet gewenst.
Voor de (middel)lange termijn zie ik wel het belang van het nader en grondig verkennen
en bezien van instrumenten die kunnen bijdragen aan de borging van de leveringszekerheid.
Ik zal de Kamer uiterlijk eind 2024 verder informeren over de mogelijkheden om de
leveringszekerheid na 2030 te versterken.