Brief regering : Jaarbeeld 2022 en tussentijdse verantwoording 2023 NVWA

Nr. 227 BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 juni 2023

Hierbij bied ik de Kamer, mede namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport (VWS), het Jaarbeeld 2022 van de NVWA aan. In dit jaarbeeld laat de NVWA per
publiek belang zien wat de resultaten zijn van het toezicht in 2022. Door middel van
cases maakt de NVWA zichtbaar wat de impact was van het werk en wat daar in de praktijk
allemaal bij komt kijken. Ook reflecteert de NVWA op de uitdagingen die zij daarbij
tegenkwam. Het Jaarbeeld 2022 is toegankelijk via de website van de NVWA (www.nvwa.nl/jaarbeeld2022). Voor 2022 was het Jaarplan 2022 leidend bij de inzet van de NVWA. Bij het uitkomen
van dit jaarbeeld is het eerste kwartaal van 2023 inmiddels afgerond. Daarom bevat
de bijlage bij deze brief ook een korte terugblik op de impact van het toezicht door
de NVWA in het eerste kwartaal van 2023.

Versterking van het toezicht in 2022

Het kabinet heeft eind 2021 extra structurele middelen beschikbaar gesteld, oplopend
tot € 100 miljoen in 2028. Middelen die bedoeld zijn voor versterking en toekomstbestendig
maken van het toezicht van de NVWA. Ondanks de krappe arbeidsmarkt is het gelukt om
in 2022 meer dan 500 nieuwe medewerkers aan te nemen. Hierdoor kon de NVWA in de loop
van 2022 al aan de slag met het investeren in urgente thema's, zoals het kunnen voldoen
aan Europese wet- en regelgeving, toezicht op onjuist gebruik van biociden op agrarische
bedrijven en starten met het oplossen van structurele problematiek bij het toezicht
op productveiligheid en plantgezondheid.

Met de inzet van deze middelen is in 2022 gewerkt aan het herstellen van het fundament
van de organisatie en aan vernieuwing van het toezicht. Ook is gewerkt aan de doorontwikkeling
van de directie Keuren tot een effectievere organisatie, met twee directies: slachttoezicht
en handelstoezicht.

Het realiseren van de beoogde veranderingen en het bouwen aan het herstel van de organisatie
vraagt tijd. Tekorten van jaren zijn niet in een keer weggewerkt. Nieuwe medewerkers
moeten eerst ingewerkt en opgeleid worden. Om die reden zal niet alle inzet voor de
samenleving direct zichtbaar zijn.

Inhoudelijke resultaten in 2022

Het reguliere werk van inspecties, keuringen, audits, onderzoeken en afdoeningen is
tegelijkertijd gewoon doorgegaan. In het Jaarbeeld 2022 laat de NVWA per publiek belang
zien wat de inhoudelijke resultaten waren van haar werk en hoe is bijgedragen aan
de veiligheid van voedsel- en consumentenproducten, dierenwelzijn, dier- en plantgezondheid
en de bescherming van de natuur en het milieu.

Daarbij staat de NVWA voor de uitdaging om het werk aan te passen aan de veranderende
omgeving waarin ze opereert. De toenemende complexiteit en internationalisering van
producten en productieketens brengen nieuwe of grotere risico's met zich mee, zoals
de insleep van plant- en dierziekten en de productie van onveilige producten. Vooral
vogelgriep had in 2022, door het steeds meer structurele karakter, gevolgen voor het
werk. Niet alleen in de winter, maar ook in de zomer was het virus actief en moesten
miljoenen vogels worden geruimd. Dit heeft veel impact gehad op de samenleving, op
betrokken pluimveehouders, maar ook op de medewerkers van de NVWA. Het managen van
alle vervoersverboden en het organiseren van ruimingen op bedrijven vraagt veel van
de medewerkers en gaat ten koste van andere werkzaamheden. Desondanks heeft de NVWA
daadkrachtig ingezet om de uitbraken te managen en te voorkomen dat het virus zich
verder kon verspreiden.

Een deel van het werk van de NVWA bestaat uit het uitvoeren van verplichte (EU) controles.
Daarnaast zet de NVWA haar toezicht zo veel mogelijk risicogericht in. De NVWA houdt
vooral daar toezicht waar de ernst en omvang van risico’s binnen ketens en publieke
belangen het grootst zijn. In dit kader heeft de NVWA in 2022 ook een nieuwe ketenanalyse
Visketen in beeld1 uitgebracht. Deze heeft geleid tot inzichten en adviezen om de risico’s voor voedselveiligheid,
dierenwelzijn, diergezondheid en natuur te beperken.

De impact van het toezicht van de NVWA was vaak ook zichtbaar in de samenleving. Er
werden bijvoorbeeld medicijnresten in rundvlees gevonden; er zijn met nieuwe opsporingstechnieken
koffers vol glasaal in beslag genomen; er zijn boetes bij fraude met mest uitgedeeld;
erectie-opwekkende honing is uit de handel gehaald; ruim 500 kuub fout hout is in
beslag genomen; er is gewaarschuwd voor levensgevaarlijke harddrugs in champagne en
diverse publiekswaarschuwingen zijn gepubliceerd. Dit zijn allemaal onderwerpen die
maatschappelijk volop in de belangstelling staan.

Tegelijkertijd heeft de NVWA in 2022 ook gewerkt aan innovatie van het toezicht. Zo
is een stappenplan opgesteld voor het actief betrekken van stakeholders bij het realiseren
van een cultuurverandering in de slachtsector, als aanvulling op de reguliere handhaving.
Daarnaast blijft de NVWA inzetten op het stimuleren van de sector tot zelfcontrole
door de ontwikkeling van private kwaliteitssystemen. Innovatie richt zich zowel op
de doorontwikkeling van het toezicht (bijvoorbeeld door de inzet van digitaal toezicht,
toezicht op afstand, preventief toezicht) als technische innovaties, zoals de ontwikkeling
van apps waarmee inspecteurs snel relevante informatie beschikbaar krijgen. Bijvoorbeeld
voor het vinden van broedplaatsen van tijgermuggen; detecteren van illegale fuiken
en het opsporen van nesten van de oprukkende Aziatische hoornaars.

Ik ben er trots op dat de NVWA in 2022 de publieksprijs «Innovatieprijs Toezicht 2022»
heeft gewonnen voor de pilot cameratoezicht in slachthuizen. Innovaties dragen bij
aan versterking en toekomstbestendigheid van het toezicht.

Reflectie op het toezicht in 2022

Als toezichthouder ervaart de NVWA dagelijks – net als burgers, ondernemers en uitvoeringsorganisaties –
de gevolgen van de toenemende complexiteit van wetgeving en de stapeling van nieuw
beleid. In de stand van het toezicht (www.nvwa.nl/jaarbeeld2022), afgeleid van de «Staat van de uitvoering», reflecteert de NVWA op uitdagingen die
dit geeft in het dagelijkse werk.

De NVWA geeft aan baat te hebben bij een sturingsrelatie waarin ruimte is voor sturing
op maatschappelijk resultaat en wendbaarheid en wet- en regelgeving die handhaafbaar
en uitvoerbaar is. Door aanscherpingen, uitzonderingen en maatwerk neemt de complexiteit
van regelgeving toe en de handhaafbaarheid af en kan de uitvoerbaarheid onder druk
komen te staan. De NVWA reflecteert daarop in de stand van het toezicht.

Ook wordt in het toezicht soms gewerkt met (open) normen die niet goed hanteerbaar
zijn. Dat is bijvoorbeeld terug te zien in het toezicht op dierenwelzijn. Goed gedrag
is niet altijd af te dwingen op basis van deze normen. In het toezicht op dierenwelzijn
zijn daarnaast verschillende opvattingen zichtbaar in het politieke debat en in de
media, wat zich vertaalt in een stevig debat over een dierwaardige sector en ook gevolgen
kan hebben voor de medewerkers van de NVWA. Wanneer zij te maken krijgen met bedreigingen,
verbaal en fysiek geweld neem ik dat zeer serieus. Iedere inbreuk op de veiligheid
van de medewerkers van de NVWA is onacceptabel. Het belang van een gezamenlijke waardeoriëntatie
is groot. De maatschappelijke opvattingen over wat goed dierenwelzijn is, ontwikkelen
zich sneller dan beleid en wet- en regelgeving.

De afstemming tussen de beleidsmakers en de NVWA over de handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid
van wetgeving is een continu aandachtspunt dat geborgd is in de sturingsrelatie tussen
de ministeries en de NVWA.

Ten slotte geeft de NVWA aan als toezichthouder behoefte te hebben aan een ruimere
en stevigere wettelijke basis om gegevens bij derden op te vragen. De huidige grondslag
voor het opvragen van externe gegevens biedt voor het toezicht niet genoeg handvatten
om deze gegevens te verkrijgen en te gebruiken. Door te kunnen beschikken over deze
data wordt het mogelijk om risico- en trendanalyses, bedrijvenselecties en monitoringsactiviteiten
robuust uit te voeren en kan het toezicht meer risicogericht worden ingevuld. Met
de NVWA ben ik in gesprek over de mogelijkheden tot het verruimen van de wettelijke
basis.

Tot slot

Met behulp van de middelen uit het coalitieakkoord (bijlage bij kamerstuk 35 788, nr. 77) is de NVWA in staat het toezicht te versterken en zich verder te ontwikkelen tot
een moderne, toekomstbestendige toezichthouder met impact voor de samenleving. Deze
ontwikkeling vraagt grote inzet van de NVWA, maar kost ook tijd. Zij blijft hier de
komende jaren aan bouwen, in lijn met de fasegewijze inzet van de extra middelen die
de coalitie beschikbaar heeft gesteld.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, P. Adema