Problemen met de kinderopvangtoeslag
Een groot aantal ouders is in de afgelopen jaren in de problemen gekomen door de harde fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag. Zo is in 2014 de kinderopvangtoeslag van een aantal ouders onterecht stopgezet en zijn deze ouders door de Belastingdienst als fraudeur bestempeld. Dit is de zogeheten CAF 11-zaak. CAF staat daarbij voor Combiteam Aanpak Facilitators en 11 voor het zaaknummer.
Alles-of-niets-benadering
Maar de problemen spelen breder. Veel ouders werd opzet of grove schuld verweten, waardoor er geen betalingsregeling mogelijk was. Daarnaast zijn mensen slachtoffer geworden van de toeslagenregelgeving die tot voor kort gekenmerkt werd door een sterk alles-of-niets-karakter. De Belastingdienst kon het gehele bedrag terugvorderen als er bij de aanvraag voor kinderopvangtoeslag een kleine fout was gemaakt, zoals het verkeerd invullen van een getal of het kwijtraken van een bonnetje. Veel gezinnen kwamen hierdoor in de financiële problemen. Vaak ging het om relatief beperkte bedragen, maar bij iets meer dan 90.000 personen is per persoon in totaal 10.000 euro of meer teruggevorderd en bij hen gezamenlijk meer dan 2,1 miljard euro, valt te lezen in het advies Omzien in verwondering 2.
Erkenning
Ondanks verschillende signalen duurde het een aantal jaren voordat de problemen werden erkend. De Belastingdienst heeft onevenredig hard ingegrepen en het burgerperspectief onvoldoende meegewogen, oordeelde de Nationale Ombudsman al in augustus 2017. De adviescommissie Uitvoering Toeslagen concludeerde in haar interim-advies in het najaar van 2019 onder andere dat er sprake was van institutionele vooringenomenheid bij de CAF 11-zaak. In het eindrapport dat in maart 2020 verscheen, stelt de commissie voor gedupeerden in andere zaken ook te compenseren. Daarnaast geven de commissieleden advies over hoe om te gaan met slachtoffers van het harde toeslagenstelsel. De Raad van State oordeelde in oktober 2019 dat de Belastingdienst meer ruimte krijgt om maatwerk te leveren bij het bepalen van het recht op kinderopvangtoeslag én het terugvorderen van toeslagen.
Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
De Belastingdienst is een onderdeel van het ministerie van Financiën. De bekendste taak van de dienst is het heffen en innen van belastingen en premies. De Belastingdienst keert ook uit. De Belastingdienst verzorgt bijvoorbeeld de uitbetaling van toeslagen zoals de kinderopvangtoeslag. Andere belangrijke taken zijn het opsporen van fraude en toezicht op naleving van de fiscale wetten en regels. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is verantwoordelijk voor het beleid dat gaat over de kinderopvangtoeslag.
Betrokken bewindspersonen
De commissie onderzoekt de periode van 2013 tot en met november 2019. In die jaren waren er verschillende bewindspersonen verantwoordelijk voor de uitvoering van (Belastingdienst/ministerie van Financiën) en het beleid (ministerie van SZW) over kinderopvangtoeslag:
- Frans Weekers (VVD), tot 2014 staatsecretaris van Financiën
- Eric Wiebes (VVD), van 2014 tot 2017 staatssecretaris van Financiën
- Menno Snel (D66), van 2017 tot 2019 staatssecretaris van Financiën
- Lodewijk Asscher (PvdA), tot 2017 minister van SZW
- Tamara van Ark (VVD), van 2017 tot 2020 staatssecretaris van SZW
Op 19 december 2019 trad Snel af: de staatssecretaris vond dat hij niet meer kon bijdragen aan de oplossing van de problemen. Hij werd opgevolgd door twee staatssecretarissen van Financiën: D66’ers Hans Vijlbrief, verantwoordelijk voor de Belastingdienst, en Alexandra van Huffelen, verantwoordelijk voor toeslagen. Hun optreden valt buiten het bereik van dit parlementair onderzoek.