Ontstaansgeschiedenis PA-UfM
In november 1995 lanceerden de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie samen met hun partners uit veertien Mediterrane landen het ‘Barcelonaproces’, genoemd naar de stad waar de bijbehorende verklaring tot stand kwam. Doel van het Barcelonaproces was het streven naar vrede, veiligheid en gedeelde welvaart in het Middellandse Zeegebied op basis van dialoog en samenwerking.
Het partnerschap tussen de EU en de (in hoofdzaak in Noord-Afrika en het Midden-Oosten gelegen) Mediterrane landen werd in drie dimensies georganiseerd:
- de dialoog over politiek en veiligheid, inclusief de bevordering van democratie en mensenrechten
- een financieel-economisch partnerschap, onder ander door het streven naar de instelling van een vrijhandelsgebied
- een sociaal-cultureel partnerschap, bedoeld om tot een groter begrip tussen mensen uit de verschillende samenlevingen te komen
Euro-Mediterrane Parlementaire Forum
Om ook op parlementair niveau de samenwerking tussen de EU en de partnerlanden te verbeteren, werd in maart 1997 het Euro-Mediterrane Parlementaire Forum opgericht. In oktober 1998 vergaderde dit forum voor het eerst in Brussel onder gezamenlijk voorzitterschap van de president van het Europees Parlement en de voorzitter van het Marokkaanse Huis van Afgevaardigden.
Aanslagen 11 september 2011
Mede als gevolg van de terreuraanslagen op 11 september 2001 namen in de periode daarna de spanningen in het Midden-Oosten toe. Het Europees Parlement nam het initiatief een extra impuls te geven aan het verbeteren van de politieke en interculturele dialoog tussen de twee kusten van de Middellandse Zee. In april 2002 nam het Europees Parlement een resolutie aan met een voorstel om van het Parlementaire Forum een volwaardige interparlementaire assemblee te maken. In december 2003 gaf de raad van ministers van Buitenlandse Zaken hieraan gevolg door tijdens de Euro-Mediterrane Conferentie in Napels de PA-UfM te lanceren. Zie hiervoor ook het verslag van deze bijeenkomst.
Eerste PA-UfM-vergadering (toen nog EMPA)
In maart 2004 vond de eerste zitting plaats in Griekenland. Opmerkelijk was dat in de Assemblee volksvertegenwoordigers samen kwamen uit landen die elkaar officieel nog niet erkenden. Soms verkeerden ze zelfs formeel nog in staat van oorlog, zoals leden van de Israëlische Knesset enerzijds en parlementariërs uit Syrië, Libanon en de Palestijnse gebieden anderzijds. Mede door de aanwezigheid van deze deelnemers, neemt het vredesproces in het Midden-Oosten vaak een prominente plaats in op de agenda van de PA-UfM.
Europees Nabuurschapsbeleid
Tijdens het Franse voorzitterschap van de EU in juli 2008 werd beoogd om in het kader van het Europees Nabuurschapsbeleid het Barcelonaproces een nieuwe impuls te geven. Het idee was onder andere om het partnerschap tussen de EU en de Mediterrane landen meer zichtbaar te maken voor de gewone burger, bijvoorbeeld met concrete projecten op het gebied van economie, transport en milieu.
In een verklaring van de betrokken staatshoofden en regeringsleiders tijdens een top in Parijs werd daarom de Unie voor de Mediterrane Regio in het leven geroepen, waarvan de PA-UfM als de ‘legitimate parliamentary expression’ werd gezien.
De 'Arabische lente' die vanaf 2011 in verschillende Mediterrane partnerlanden uitbrak, hier en daar gevolgd door burgeroorlog, stelde de Assemblee voor nieuwe politieke uitdagingen. Politieke onrust en intern geweld, bijvoorbeeld in Syrië en Egypte, maakte het voor deze landen soms onmogelijk om een delegatie naar de assembleevergaderingen te sturen.