Actueel

Deze hoofdrubriek bevat 2 rubrieken:

Cultuur in Beeld 2014: Cultuurparticipatie in Nederland onverminderd hoog

Op 1 december verscheen een nieuwe editie van de OCW-publicatie 'Cultuur in Beeld 2014'. De publicatie geeft een overzicht van cijfers over de cultuursector en een duiding van belangrijke ontwikkelingen. Zo blijft de cultuurparticipatie in Nederland onverminderd hoog: gemiddeld bezoekt 89% van de bevolking tenminste één keer per jaar een culturele activiteit onderneemt. Met name hoger opgeleiden zijn actief op het gebied van cultuurparticipatie.

De samenleving in beweging

De kunst- en cultuursector verandert. Grote ontwikkelingen in de samenleving, veranderingen in vrijetijdbesteding, economische ontwikkelingen en de recente bezuinigingen op cultuur zijn de voornaamste veroorzakers van deze veranderingen. Cultuur in Beeld 2014 schetst een aantal maatschappelijke trends en ontwikkelingen en beschrijft hoe burgers, culturele instellingen en overheden daarop reageren.

  • Prognose ontwikkeling samenstelling bevolking 2060 (naar leeftijdsgroep)
    80 jaar of ouder65 tot 80 jaar20 tot 65 jaar0 tot 20 jaar
    196015439986442360673904331042
    196116094788763761206804386744
    196216752991252461802214461142
    196317280293463062503684532162
    196417739295531363254934583772
    196518578297675264184544631281
    196619323799641165020114685535
    1967200060101876566569264659556
    1968208522104361767688004640156
    1969215347106562668797474637626
    1970221743108923269890404657606
    1971228245111150471008524678829
    1972235147113277872068884694750
    1973240368115490173011534691201
    1974249291117700073937724670957
    1975258378120104374934394646232
    1976268294122186276193134624109
    1977277970123634477209764579205
    1978290128125919878202544528294
    1979300110128078679250954479535
    1980311877130344780439054431785
    1981323091131891681707814395798
    1982335781133248082867824330786
    1983345005134310983986774252760
    1984357641135081785185814167550
    1985370708135903886395814084506
    1986382392138679687416124018630
    1987392352141166288430883968023
    1988405803143426489525703922311
    1989418354145865390535323874701
    1990427715147790991647453822205
    1991437248149639492906393786164
    1992444288151540894072153762239
    1993456391152913695071853746470
    1994464295154369995824053751154
    1995475757155781996303913760155
    1996481475157939796614083771609
    1997487419159642096959043787364
    1998493192161652797353033809170
    1999496152163478297894493839842
    2000500339165210398385003873008
    2001516637165786499045213908053
    2002531607166710799659353940636
    20035439701676486100031173968999
    20045582981692856100193213987557
    20055735731715097100288993987957
    20065870161743443100281253975626
    20076008421767510100325373957103
    20086154891799337100501233940450
    20096312081840607100803873933585
    20106479941890334101083273928334
    20116675471927399101470343913819
    20126860152030353101192263894754
    20137043942120871100816473870728
    20147195832200034100550893849436
    20157356742269047100372923828639
    20167516552332397100206823815449
    20177690012390459100089753804618
    2018785861245309399963533794861
    2019807762250723999911403780175
    2020830789256031399849043765007
    2021856445261060499808293745993
    2022877976266715899686633731300
    2023903350272038999516493718997
    2024936105276751499304203708346
    2025973326281289498977383705147
    20261002803286439698586503708243
    20271077422287367198122443713803
    20281142841289071097616393722957
    20291196062292055397112723729135
    20301241171295862096583163735649
    20311280693299464396097953743000
    20321316302302776095616093754293
    20331353767305448095126293768257
    20341387770308365994629493781207
    20351421086312056494050223792511
    20361453842314988693549503801203
    20371487887316571593166953807457
    20381522390316841992911323810936
    20391558052315198792832463812142
    20401596213312434792839013811172
    20411633468308828192937983808280
    20421673994304620693064443803614
    20431714104300138793219853797695
    20441755687295605193364373790758
    20451798330290808393525123782911
    20461836071286954293639393774661
    20471869724283197993782713766363
    20481901164279132993977513758236
    20491932854274893794184623750433
    20501971332270330594352573743130
    20512003991266583994491903736501
    20522027614264150894583193730819
    20532041770262766094656193726213
    20542042102262701594726483722867
    20552036369263444094767743720910
    20562024226265508494732133720390
    20572011254267717994683083721319
    20581997138269932094639513723604
    20591985459271886794594843727088
    20601974213273959994534523731619
    CBS Brontabel als csv (4 kB)

De samenleving is de afgelopen decennia sterk veranderd in de richting van een samenleving waarin er nog weinig traditionele kaders zijn en veel belangrijke levensbeslissingen door individuen als vrije keuze worden beleefd. Gezag is veel minder vanzelfsprekend geworden.

Als reactie op de internationalisering ontdekken en koesteren steden en regio’s hun eigen culturele karakter. Mensen vinden hun identiteit en geborgenheid makkelijker in hun eigen regio dan in abstracte mondiale verbanden. Dat leidt tot een herwaardering van de streekeigen cultuur, volkscultuur of geschiedenis.

De burger als liefhebber, beoefenaar, vrijwilliger, vriend en gever

De cultuurparticipatie is in Nederland onverminderd hoog: gemiddeld bezoekt 89 procent van de bevolking ten minste één keer per jaar een culturele instelling. Het gaat dan om het bezoek aan podiumkunsten, musea en bibliotheken (Figuur 2), maar ook om film, boeken lezen en luisteren en kijken naar culturele programma’s op radio en tv. Met name hoger opgeleiden zijn actief op het gebied van cultuurparticipatie. Tegelijkertijd blijft de cultuurparticipatie van niet-westerse allochtonen achter bij die van autochtonen.

  • Percentage van de bevolking dat ten minste 1x een voorstelling, een museum en/of bibliotheek bezocht - naar opleiding 2012
    po, vmbo, mavohavo,vwo, mbohbo, universiteitgem.
    Percentage74%90%98%89%

    De figuur toont het percentage van de bevolking dat ten minste 1x een voorstelling, een museum en/of bibliotheek bezocht. Het percentage wordt naar opleiding weergegeven. Het percentage naar inkomen is te vinden onder 'Gerelateerde grafieken'.

    OCW Brontabel als csv (83 bytes)
    Percentage van de bevolking dat ten minste 1x een voorstelling, een museum en/of bibliotheek bezocht - naar inkomen 2012 (gestandaardiseerd)
    1-1,5x modaal1,5-2,5x modaal>2,5x modaalgem.
    Percentage85%84%91%95%89%

    De figuur toont het percentage van de bevolking dat ten minste 1x een voorstelling, een museum en/of bibliotheek bezocht, uitgesplitst naar inkomen.

    OCW Brontabel als csv (90 bytes)

Binnen delen van de meer traditionele cultuur is vergrijzing waarneembaar. Musea en monumenten, ballet en klassieke muziek trekken meer bezoekers in de leeftijdscategorie van 65 tot 79 jaar dan voorheen. Voor musea geldt daarnaast dat er een groei is in het bezoek van kinderen en jongeren. Ook bij de populaire vormen van cultuur (cabaret, bioscoop, popmuziek) neemt de belangstelling van ouderen toe. Doordat hier de belangstelling ook onder de jongere leeftijdsgroepen is gestegen, is hier geen sprake van vergrijzing.

De manier waarop mensen deelnemen aan cultuur verandert. Meer dan ooit is cultuurdeelname de uitdrukking van persoonlijk beleefde voorkeuren en keuzen passend binnen een leefstijl, waarbij elementen uit ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur gecombineerd worden. De laatste jaren is het aantal vrijwilligers licht gestegen. Dat lijkt ook te gelden voor vrijwilligerswerk in de cultuursector. In de filantropische sector zijn de gevolgen van de economische crisis merkbaar. Tussen 2009 en 2011 liep het totaal aan particuliere giften en giften van bedrijven voor cultuur terug van 454 miljoen euro naar 287 miljoen euro.

Meer cultuuraanbod en -bezoek

Zowel het aanbod van cultuur als het bezoek aan cultuur vertoont in 2013 een positiever beeld dan in de jaren daarvoor (2009-2012). Over het algemeen vertoont de ontwikkeling van het aanbod in de culturele sectoren in 2013 een stijgende lijn. Het aanbod van rijksgesubsidieerde gezelschappen en het aanbod op rijksgesubsidieerde festivals nam tussen 2012 en 2013 toe. Ook bij de andere spelers binnen de podiumkunsten is in 2013 een positieve ontwikkeling zichtbaar.

Bij de bezoeken is een soortgelijke ontwikkeling te zien. Met name bij de rijksgesubsidieerde musea neemt het aantal bezoeken toe. De toename in 2013 is voor een groot deel toe te schrijven aan de heropening van het Rijksmuseum, maar ook bij andere musea neemt het bezoek gemiddeld toe. Dit geldt ook voor het bezoek aan de rijksgesubsidieerde gezelschappen voor podiumkunst. Hoewel de vrije theaterproducenten de afgelopen jaren met een sterke afname in het aantal bezoeken werden geconfronteerd, is de afname in 2013 minder sterk dan in 2012.

Gezelschappen in de podiumkunsten (orkesten, dansgezelschappen, en theatergezelschappen) die het Rijk financiert, bieden ruim de helft van hun aanbod buiten hun eigen standplaats aan. Dit aandeel neemt de laatste jaren iets toe. Daarnaast laten de cijfers over 2013 zien dat met name de zalen in Amsterdam en Utrecht goed bezet zijn. In de regio Oost is de zaalbezetting het laagst.

  • Gemiddelde groei per jaar van bezoek in de filmsector, de musea en podiumkunsten 2009-2013
    2009-20132012-2013
    Film3,2%0,9%
    VSCD-3,1%0,0%
    VNPF-3,2%-4,6%
    Vvtp-6,4%-2,5%
    Gezelschappen (BIS+FPK)2,3%6,0%
    Festivals (BIS+FPK)14,0%8,0%
    Musea (BIS)8,9%26,7%
    OCW Brontabel als csv (182 bytes)

Het cultuurbeleid van de overheid

In het Nederlandse gesubsidieerde bestel is sprake van een steeds verdergaande samenwerking tussen de overheden. Het aantal instellingen dat het Rijk direct ondersteunt, is de laatste twee subsidieperioden afgenomen. In de periode 2009-2012 heeft het Rijk een grotere rol aan de rijkscultuurfondsen. Momenteel bestaat de culturele basisinfrastructuur (BIS) uit het geheel van instellingen dat een directe subsidie van het Rijk ontvangt, te weten 84 instellingen en 6 fondsen. Gezamenlijk verstrekken de fondsen in 2013 aan 139 instellingen een meerjarige subsidie.

De gemeentelijke uitgaven aan cultuur maken in 2014 gemiddeld 3,4% uit van de gemeentelijke begroting. Tussen 2010 en 2014 namen de uitgaven van Nederlandse gemeenten aan cultuur met 6% af. Een aantal grote gemeenten voert echter de voorgenomen bezuinigingen niet door of investeert extra middelen.

De ontwikkeling van de gemiddelde jaaruitgaven per inwoner in de G4 (4 grootste gemeenten), de G35 en in Nederlandse gemeenten wordt getoond. Voor een gemiddelde Nederlandse gemeente is dit 112 euro.

De G4 besteden per inwoner het meeste aan cultuur: gemiddeld 222 euro per inwoner in 2014. In de G35 liggen de uitgaven per inwoner gemiddeld op een wat lager niveau: 147 euro. De uitgaven per inwoner daalden, tussen 2010 en 2014 gemiddeld met 3%. Sinds 2012 nemen de uitgaven per inwoner in de G4 weliswaar af, (van 243 euro naar 222 euro) maar in de G35 is er een kleine toename in de uitgaven per inwoner, van 143 euro naar 147 euro.

  • Uitgaven aan cultuur per inwoner in de G4 en Nederland, 2010-2014
    G4G35 (excl. G4)Nederland
    2010239144116
    2011235147116
    2012243143116
    2013228142113
    2014222147112
    CBS Brontabel als csv (120 bytes)

Meer weten?

De jaarlijkse publicatie Cultuur in Beeld geeft inzicht in de culturele sector op basis van onderzoek en statistische gegevens van het ministerie van OCW, de rijkscultuurfondsen, brancheorganisaties en gemeenten. Heeft u interesse om de publicatie helemaal te lezen? Kijk dan op 'Cultuur in Beeld 2014'.